/Medycyna_1933_R7_nr14.djvu

			N14 


21 Lipca 


1933 r. 


MEDYCYNA 


Z II KJiniki Wewni;trznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. 
Dyrektor Prof. Dr. A Januszkiewicz. 


DJ". L. PO:\lERAXC i Dr. ST. J.\l'\U8ZI\IE\HCZ. 


Przyczynek do klilliki Ilerki 
podkowiastej. 


Xerlm !-,odkowiasta jest wadI:! rozwojrH"I:!, kt6ra 
wedlug :\1 u t h man n a powstaje mniej wi
cej w 5 - 8 
t.rgodniu zycia plodowego. W tym okresie nerki znaj- 
dujl:! si
 na wysokosci kosci krzyzowej. W (1::llszym 
swoim rozwoju nerka, w
drujl:!c 1m g6rze, obraca si
 
dookola osi strzalkowej i podluznej osi ciala. Na po- 
cZl:!tku nerki majl:! kierunek od wewnlltrz i dolu ku 
g6rze i na zewn
trz, miedniczld nerkowe Iezq na przed. 
niPj powierzchni. Przy obrocie dookola osi strzalko- 
wej nerka ustawia si
 prostopadle, nast
pnie r6wnoiegle 
do kr
goslupa i nareszcie w kierunku od dolu i ze- 
wnlltrz ku g6rze i wewnlltrz. Obracajl:!c si
 dookola 
osi podluznej, miedniczka zwraca si
 ku tylowi, na- 
st
pnie zas ku srodkowi. Jezeli w ustroju wytwarzajl:! 
si
 przeszkody w w
drowaniu nerki ku g6rze, moze 
powstae albo nerka heterotopiczna wrodzona lub tez 
nerka podkowiasta. 'Vedlug N i e m ion 0 w a ostatnia 
powstaje, jezeli dolne bieguny nerek sl:! bardzo do sie- 
bie zblizone i wtedy si
 zrastajl:!, wedlug Z 0 n de k a 
zas nerka podkowiasta powstaje, jezeli przeszkoda, 
o kt6rej m6wilismy wyzej, wytwarza si
 przed podzia- 
lem pieJ"wotnie pojedyiiczego zawil:!zku nerek. Z po- 
wyzszego wynika, ii ramiona nerki podkowiastej maj
 
kierunek albo od wewnlltrz i dolu ku zewnl:!trz i g6rze, 
prostopadle Iub r6wnolegle do kr
goslupa. Jedynie 
wolne g6rne koiice ramion mogll cz
sto miee kierunek 
prawidlowy, a mianowicie od wewnl:!trz i g6ry ku ze- 
wnl:!trz i dolowi. 'Vedlug :\1 a y 0 nerki zrastajl:! si
 dol- 
nemi biegunami w 90%; w 85°0 mostek IIlCZI:!CY lIerki 
jest utworzony z tkanki nerko,,'ej, w 15% z tkanki 
lllcznej (P 0 z n e 1'). Ksztalt nerki podkowiastej zwykle 
placiasty, posiada dwie miedniczki, kt6re znajdujl:! si
 
na przedniej powierzchlli nerek, kielichy zwr6conB 
sti'onl:! wypukll:! nie 1m zewlllltrz, jak normalnie, lecz ku 
lll'zysrodkowi. l\10czowody w ilosci dw6ch odchodz
l 
bocznie i przebiegajl:! po przerlniej powierzchni nerek. 
B ire h, Hi l' s c h w e I d, 1\1 eke I, D u P u Y t l' i n znaj- 
duwali jednl:! miedniczk
 i jeden moczow6d. 1\1 at i gel 
i Z i mm e l' - 4 moczowody, B 0 s t l' 0 m - 3 miednicz- 
ki i 3 moczowody. Nerlm podlwwiasta wystf;)puje dose 
cz
sto. Na matel'jale sekcyjnym So c i n stwierdzil ner- 
k
 podkowiastl:! w 0,3?o, K ii s t ere l' 1 na 1100, Bat e l' 
1 na 717, Sokolow 50 l1a 50000, Efremow 90 na 


!}1000. Na materjale chirurgiczllym Fed 0 l' () w stwier- 
dzil 5 l1a 560 przypadk6w, T z l' a e I 5 na 800 i D 0- 
ter - 1 na 143. 
Topograficzne polozenie nerld podkowiastej sprzy- 
ja powstawaniu w niej patologicznych proces6w cz
- 
sciej, niZ w nerkach normalnie ulozonych. Spotykamy 
si
 tutaj ze sprawami urazowemi nerek i objawami 
ucisku na moczowody przez jelita. Ucisk na moczo- 
wody, doprowadza do utrudnionego odplywu moczu, co 
wywoluje zast6j w miedniczkach i kielichach, rozszerzenie 
ich i wreszcie moze si
 wytworzye wodonercze, a prz." 
zakazeniu roponercze. 'Varunki utrudnionego odplywu 
moczu sprzyjajl:! r6wniez wytwarzaniu kamieni nerko- 
wych. Gruzlica nerki podkowiastej jest zjawiskiem 
rzadkiem. A d l' i ani Lie h t wit z u 320 chorych na 
kamic
, wodonercze Iub roponercze stwierdzili w 52 
przypadkach nerk
 podkowiastl:!. 
Klinicznie nerka podkowiasta cz
sto uwydatl1ia si
 
w postaci guza, Iez
cego w doInej cz
sci jamy brzusz- 
nej obok kr
goslupa, jednakowoz moze si
 znajdowae 
dose wysoko tuz poniZej dollm podsercowego. Czasem 
udaje si
 wyczue cal!l nerk
 podkowiastl:!, czasem jedno 
r3mi
 z mostIdem ll:!cz
cym. I z l' a e I w jednym przy- 
padku wyczul cal
 nerk
 podkowiast!l. W trzech in- 
nych pl'zypadkach I z l' a e I a, w dw6ch przypadkach 
R 0 v sin g a i w jednym K ii t t n e l' a udawalo si
 \vy- 
czue dolny biegun jednej nerki ll:!cznie z mostkiem. 
Na zdj
ciu l'entgenowskiem zwyklem, 1. zw. pu- 
stem, orjentacyjnem, bez zastosowania sztucznych kon- 
trastow, nerka podkowiasta moze si
 niczem nie zazna- 
czye. Jedynie przy powildaniu kamicl:! Iuh zwapnie- 
niach, jak naprzyklad przy gruzlicy, charakterystycznie 
nlozone cz
sci mogll bezposrednio doprowadzie do 
rozpoznania. Sam brak konturu il1i
snia I
dzwiowo- 
udowego w miejscu krzyzowania sif;) z nim cz
sci spa- 
jajllcej obie nerki moze bye latwo zlozony na karb 
zaw!1rtosci jelit; zresztl:! kontur ten moze bye mimo 
przykrycia przez most nerkowy widoczny, gdy ten 
ostatni nie jest zhyt gruby. Natomiast, znikanie kon- 
turu mi
snia l
dzwiowego wystllpie musi przy znacznem 
zhlizeniu nerki ku kr
:soslupowi, co jest jednll z cech 
nerek podkowiastych. Gdy zdolamy wylllczye inne 
przyczyny znikni
cia tego zar.rsu (zawartose jelita, gu- 
zy nerki, wodo- Iub roponercze) moze to bye jedlHt 
ze wskaz6wek uzyteczn.rch w rozpoznaniu nerki pod- 
kowiastej i nerek zrosni
tych. Poniewaz najcz
sciej 
nerki podkowiaste ulozone sll bardzo nisko, moze to 
zawiese calkowicie wobec rozszerzenia si
 ku dolowi 
cienia mi
snia If.)dz,,'iowo-udowego. Powyzsze l'ozwaza- 
nia mogq miee wartose tylko w stosunku do zdj
e wy- 
konanych technikll bez zarzutn, dohI'll aparaturll. Cat- 
kowicie rozstL'zyga spraw
 pyelografja. :\1etoda dozylna 



Str. 418 


MEDYCYNA 


N14 


moze kwestj
 dostatecznie wyjasnie, jednak wobec cz
- 
st.r ch schor zen, towarzyszqcych wadolll rozwojowym 
nerek, czynnosc wydzielnicza po jednej stt'onie moze 
hye niedostateczna i wtedy dopiero wsteczne wypelnie- 
nie llliedniczek da obraz wyrazny. Tak czy inaczej, 
uwidoczni lI1e miedniczki nerki podkowiastej r6zni q si
 
od normalnych ustawieniem swych osi podluinych 
i kierunkiem odchodzenia lrielichow. Osie miedniczek 
normalnie Sq zbiezne ku gorze i przecinajq si
 ponnd 
nerkami, tu Sq one zbiezne 1m dolo wi i krzyzujq poni- 
zej. Kielichy odchodzqce normalnie w kierunlm ze- 
wn
trznym tu zmierzajq ku srodkowi i przodowi. 1'10- 
czowody odchodz q z zewn
trznej wypuldej strony 
miedniczek i przedlOdz
 ku dolowi przed 1lI0stkiem, 
lqczqcym nel'ki, omijajqc go lnldem kll przodowi. Jest 
to jakby obraz lustI'zany kazdej z miedniczek, obr6co- 
nych w stosunlrll do normy 0 kqt mniejszy nieco od 
1800 1m przodowi i srodkuwi doolwla osi, l'ownoleglej 
do osi ciala. Kierllnek osi llliedniczek pozostaje nor- 
malnym, jezeli sq zrosni
te g6rne bieguny nerek. Jezeli 
teraz zwr6cimy si
 do stosunku innych narz
ld6w jamy 
brzusznej do nerki podkowiastej, to daje si
 stwierdzie, 
iz kqtnica wst
pujqca lezy nie przysl'odkowo, jak nor- 
malnie w stosunlm do nel'ld,lecz bocznie, a zst
puj
ca 
lezy bardziej bocznie, niZ w normie (Z 0 n de k). Przy 
nizkiem polozeniu nerld podkowiast£'j 111oczowody Sq 
kr6tsze. 
Pl'zy przeswietIaniu bocznem F l' a e n k low i 
i V 0 0 rho e row i udalo si
 \\ ykazae rentgenolo- 
gicznie mostek, l
czqcy nerki. 
Patologicznie niezmieniona nerka podkowiasta mo- 
ze wywolac h61e nupadowe w jalllie brzusznej przy 
wysilkach fizycznych, nachylaniu si
 i zwlaszcza przy 
nadmiernem wyprostowaniu ciala. Na podstawie czte- 
rech przypadk6w Roy sin g opisuje charakter tych 
b616w w spos6h nast
pujqcy: "Sq to b61e napadowe, 
sciskajqce lub rozpierajqce w dolnej cz
sci jal1lY brzusz- 
nej, promieniujqce cz
sto ku gorze, a]bo tez 1m dolowi. 
Nast
pujq one zawsze przy wysilkach fizycznych, zwlasz- 
cza przy nadmiernem wyprostowaniu ciala". R 0 v sin g 
tlumaczy wystqpienie tych b610w w ten spos6b, iZ pod- 
czas nadmiernego wyprostowania ciHla nast
puje znaC7,- 
ne rozciqg'ni
cie nerki podkowiastej, kt6rej g6rne ra- 
miona sq mocno przytwierdzone. Jednoczesnie nerwy 
i naczynia, przebiegajqce pomi
dzy kr
goslupem a most- 
Idem lqczqcym nerki, zostajq mocno ucisni
te. Ucisk 
ten moze bye tak silny, ii opr6cz b610w moze wyst q - 
pic nawet zapase. 
Fed 0 l' 0 w natomiast uwaza, iz nerlm podkowia- 
sta posiada pewnq ruchomosc i ta wlasnie ruchomose 
takiego duzeg'o nnrzqdll, jakim jest nor]m podkowinsta, 
powoduje zjawienie si
 b616w. 
Przeciwnikiem teorji R 0 v sin g a powstawania b610w 
jest r6wnie:i. Z 0 n de k. Na przykladzie licznych przy- 
padk6w autor ten wylnlzal, iZ nerka podkowiasta nie 
jest przymoco\yana, ale ruchoma, wi
c nie moze ulec 
rozci
ganiu przy nachylaniu lub wyprostowaniu ciala. 
'Yylqcza r6wniez moznosc ucisku, gdyz uwaza, iz Sq- 
siednie narzqdy, nerwy i naczynia zwylde przystosowu- 
jq si
 do patologicznie polozonego narzqdu, powstalego 
w zyciu I'lodowem. rcisk ten jest mozliwy tylko wte- 
dy, kipdy mostek, lqczqcy nerki, jest utworzony 1. tkan- 
ki hardzo zbitpj, twardej, a naczynia znajdujqce si
 
mi
dzy mostIdem a kr
goslupem ulegly daleko idqcym 


zmianom patologicznYlll (slderotycznym). Z innych obja- 
w6w, kt6re daje zdrowa nerka podkowiasta, ualezy 
wspomniee jeszcze 0 dolegliwosdach dyspeptycznych, 
kt6re powstajq prawdopodobnie nasklltek llcisku na 
jelita. Przerost serca powstnje na tie utl'udnionego 
IUqzenia krwi z powodu ucisku na naczynia (D a w i d- 
son). Opisane Sq przypadki zakrzepu zyly pr6znej 
dolnej w miejscu ucisku lllostka lqczqcego nerki. 
Rozpozuanie nerki podkowiastej nastr
czalo donie- 
dawna trudnosci. Rozpoznawano jq cz
sto na stole sekcyj- 
nym, rzadziej na stole operacyjnYlll. Za zycia zas udawalo 
si
 rozpoznae bardzo rzadko i to wtedy, kiedy lllozna 
bylo wyczue calq nerk
 podkowiast q , lub dolny hiegun, 
przechodzqcy w lllostek lqczqcy. Ostatnio Hose prawi- 
dlowo rozpozna!lych przypadlrow zwi
ksza si
. Przy- 
pisae to mozna rozwojowi djagnostyki rentgenologicz- 
nej, zwlaszcza pyelografji. l\Ietod q t q lllozemy calko- 
wicie rozstrzygnqe wqtpliwosci co do istnienia nerki 
podkowiastej w tym, czy innym, wypadku. l\Iiejmy jq 
cz
sciej na mysli i wtedy b
dziomy cz
sciej jq rozpo- 
znawali. Bo moze ona bye tra]dowana jako guz wy- 
chodzqcy z kazdego narzqdu, lezqcego pomi
dzy dol- 
kiem podsercowym a lllalq miednicq. Nerka podkowia- 
sta moze si
 przedstnwiae jako guz wychodzqcy z przy- 
datkow, 1. grnczolow krezkowych i pozaotrzewnowych, 
jako guz jelit, jako t
tniak aorty brzusznej, jako guz 
p
cherzyka z6lciowego, trzustki i t. d. 
Przypadek nerki podkowiastej, kt6rq mozna bylo 
przyjqe za guz trzustki lub t
tniak aorty brzusznej, mie- 
liSlllY mOlnosc niedawno obserwowae w naszej klinice. 
Chory Adam J., 39 lat, 1. zawodu szewc, przybyl do klini- 
ki z powodu b616w w jamie brzusznej, wyst
pujqcych 
zwylde po wysilkach fizycznych. Czas i rodzaj przyj
te- 
go pokarmu na powstanie bol6w nie wplywaly. B6le te 
byly scisle umiejscowione w okolicy ponad p
pkiem, nie 
promieniowaly i trwaly dose kr6tko. Choruje od dluzsze- 
go czasu. Od trzech lat miewa odbijania puste, uczu- 
cie od
cia oraz zaparcie. I..aknienie nie uposledzone. 
Kilkanascie lat tenlU przebyl dur brzuszny. Prowadzi 
tryh :i.ycia normalny, dziedzicznose bez znaczenia. Bu- 
dowa ciala prawidlowa, od:i.ywienie mierne. Pluca i ser- 
ce w granicach normy. Brzuch l'ownollliernie wyslde- 
piony, punktow bolesnych nie stwierdzono, wqtrol'a 
nieco opnszczona, nie bolesna, konsystencji normalnej, 
krzywizn
 dUZq zolqdka wyczuwa si
 0 palec powyzej 
p
pka; zas 0 dwa-trzy palce ponizej p
ph:a wyczuwa 
si
 poprzecznic
. Sledziona niewymacalna, esica i kqtni- 
ca bez z111ian. Przy gl
bszem badaniu na wysokosci 
anatomicznego polozenia trzustki wyczuwa si
 guz, ]e- 
zqcy przy kr
goslupie po stronie prawej, ksztnHu 
okrqglego, dose elastyczny, 0 powierzchni" gladkipj, 
wielkosci jablka, nie bolesny i posiadajqcy nieznacznq 
ruchomose oddechowq i t
tniqcy. Od dolnego bieguna 
guza odchodzi walec, ]wnsystencji elastycznej, 0 po- 
wierzchni rowniez gladkiej, kt6ry lezy tuz na kr
go- 
slupie i przechodzi na lewo, ginqc w jamie brzusznej. 
'Yalec ten daje si
 wyczue na odleglosc 3 - 4 em. 
i wlasnego t
tnienia nie posiada. Aorta hrzuszna ma 
pr-zebie-g prawidlowy. Ponad guzem daje si
 wywolae 
ohjaw pluskania \Y zolqdku. lIIocz i kal nic patologicz- 
nego nie zawieraly. Zawartosc zolqdkowa naczczo i )10 
pr6hnem sniadaniu w granicach normy. 'Ve krwi po- 
1.:1 limfocytoz q nic szczeg61nego nit' stwierdzono. 
Odczyn \Yassermanna - ujemny. Pr6by czynnosciowe 



N14 


MEDYCYNA 


nel'ek w granicach normy. Skladniki chemiczne krwi, 
jnk nzot resztujqcy, kreatynini1, chlorki, kwas moczowy, 
euki('r, nie przekraczajq normy. Pr1.eswietlanie idatki 
piersiowej, zolqdka, dwunastnicy, jelit cienldeh i gru- 
bych nie patologieznego nie wykrylo. 
Z pr1.ytoczonego opisu widae, ze guz znajdowal sili 
w miejscu anatomicznem tl'1.ustki i przypominal jq ksztal- 
tem. Cz
se okrqgla tego guza odpowiadala gl6wce trzustki 
a walec - trzonowi. Caly gu1., podobnie jak trzustka, lezal 
po1.a zolqdkiem. Nalezaloby na tej podstawie rozpoznae 
przewleklq spraw
 zapalnq trzustld. Ale konsystencja 
gu1.a, jego t
tnienie po p l' awe j stronie kr
goslupa, 
nOl'malna Hose zaczyn6w trzustkowych w tresci dwu- 
nastnicy, w moczu i kale, oraz brak zmian rentgeno- 
logicznych w przebiegu dwunastnicy pozwolily to przy- 
puszezenie odrzucie. Odrzucilismy r6wniez przypusz- 
c1.enie, iz mamy do czynienia z t
tniakiem aorty 
bl'1.usznej, gdyz polozenie guza i obecnose walca prze- 
mawialy przeeiwko takiemu l'ozpoznaniu. Cechy guza 
po1.walaly r6wniez na lqczenie go z nienol'malnie 
ulozonq nerkq. Badanie rentgenologiczne calkiem po- 
twiel'dzilo dane przypuszczenie. Na zdj
ciu zwyklem 
wid1.imy brak konturu m. l
dzwiowego, zwlaszcza po 
stronie prawej; kontury nerek lezq blizej kr
goslupa, 
nii normalnie (Rys. 1 na tablicy); pyelografja wsteczna 
wyka1.ala, ole osie miednic1.ek majq Iderl1nek od g6ry 
i 1.ewnqtr1. 1m dolo wi i wewnqtl'z, a wi
c przecinajq si
 
ponizej nerek, kielichy tu zmier1.ajq ku srodkowi, mo- 
ezowody odchod1.q 1. 1.ewn
tl'1.nej wypuklej stl'ony 
mipdniczek (Rys. 2 na tab!. i rys. 3). 



 


Rys.3. 


Str. 419 


Jak wady rozwojowe \Vog61e, tak i anomalje bu- 
dowy lub ulozenia nerek wyst
puj!\ cz
sto lqcznie 
z innemi nieprawidlo\Vosciami podolmej natury. To 
ostatnie mogq pogl
bie podejrzenie anomalji l'01.WO- 
jowej nerek. Przyldadem tego jest widoczna na 
zdj
ciu pl'zeglqdowem spina bifida occulta, (patr1. 
rys. 1 na tabl.). Leczenie nerki podkowiastej, patolo- 
gic
nie niezmienionej, jednakowoz wywolujqcej b6le 
w Jamie brzusznej, moze bye tylko chirurgiczne, pole- 
gajqce na przecinaniu mostka, lqczqcego nerki (opera- 
cja R 0 v sin g a). R 0 v sin g stosowal ten zabieg z do- 
brym wynikiem u chore go, kt6ry miewal dolmczliwe 
b6
e w jamie 
)l'zusznej po wysilkach fizycznych i pr1.y 
probach nadlluernego wyprostowania ciala. .M art i now 
o!?er
w.al 49-1etniq chorq z b61em ponad p
pkiem, 
rOWlllez z dobrym wynildem. 'V przypadlm G. van 
H 0 u tun a dolegliwosci po zabiegu odrazu si
 zmlliej- 
szyly i po t1/
 r. calkiem ustqpily. 
Ciekawy pod tym wzgl
dem jest pl'zypadek B l' 0 n- 
g e l' s m y: chora 37-1etnia miewala od dzieciiistwa h61f' 
w okolicy l
dz\Viowej, wi
cej po stronie lewej, oraz b61e 
w dolnej cz
sci jamy brzusznej. W roku 1901 silna 
Iwlka nerkowa po lewej stronie, po 2-ch latach Znowu 
napady b616w, polqczone z gorqc1.kq i bialkomoczem. 
'V 1908 roku rozpoznano kamic
 nerkowq i zalecono 
operacj
, podczas kt61'ej stwierdzono nerk
 podkowia- 
stq. Po kilku latach zostaly usuni
te maciea i jaj niki 
jednak b61e utrzymywaly si
. Po pe\Vnym czasie 
 
zapalenie miedniczki nerkowej, kt6re szybko ustqpilo. 
Poniewaz b61e wciqz si
 utrzymywaly, zastosowany 
zostal zabieg R 0 v sin g a i chol'a po 2-ch miesiqcach 
opuscila s1.pital bez skarg. 
. Fed 0 l' 0 w tlumaczy dobre wyniki zabiegu R 0 v- 
SIn g a w ten spos6b, iz nerka podkowiasta, kt6ra swa 
ruchomosciq powoduje powstanie b616w w jamie brzusz: 
nej, zostaje unieruchomionq zl'ostami pooperacyjnemi. 
Z 0 n de k zas, kt6ry nie godzi si
 na teorj
 R 0 v- 
sin 
. a p
wstawania b616w przy nerce podkowiastej, 
u
v
za zable
 ten za zbyteczny. Analizujqe dobre wy- 
mln operaey]ne w przypadkach R 0 v sin g a, G. van 
II 0 u tun a, B r 0 n g e l' s m y i innych twierdzi on, ole 
c1.as kt6ry uplynql po zabiegu jest zbyt kr6tki, aby na 
podstawie jego mozna bylo sqdzic (1 skutecznosei zabiegu. 
Pis m i e n n i c two. 
1) As c h 0 f - Handbuch der An.. Pat. 2) Ad ria niL i c h- 
tenberg-Zt.!. urol. Chir.1913 I. 3 i 4.3) Brongersma- 
Ztsch. f. urol. ChIr. 1914 S. 470. 4) Bot e r - S. d'uval 1912 I 
2 i 5. 5) Bot h - Arch. f. kl. Chir. 1904 L. XXIV S. 363. 6) 0 a: 
wid son - Charite Annalen 1900 str. 509. 7) Fed 0 row _ 
Chirurgja p
cze
 i mc:'czetocznikow. 8) E. J 0 5 e p h - Die 
Harnorgane In Rontgenblld. 9) I z r a e I - Chir. Klin. der Nie- 
re
krankheiten 1901. 10) G. van H 0 u tun - Zschr. f. urol. 
Chlr. 1922 S. 165. 11) K r a u 5 - B rug 5 c h - Sp. Pathologie 
und Therapie der inneren Krankheiten B. 7. 12) M u t h man n- 
Handbuch der pathologische Anat. B. I. 1912. 13) Mar tin 0 w- 
ZbL f. Chir. 1910:9. 14) Mar tin 0 w - Zbl. f. Chir. 1910 S.314. 
1
) N i e m ion 0 w - Rentgenologja T. II. 1930 r. 16) R 0 v- 
5 In g - Ztsch. f. Urol. S. 586. 17) S chi t ten h elm - Ront- 
gendiagnostik 1924 r. 18) 
 chi n z, B a ens c h, F r i e del _ 
Lehrbuch der Rontgendiagnostik 1932. 19) Z 0 n d e k - Deutsche 
M
d_ Woch. 1921 .N?1 41; 1928.NQ 26. 20. Z 0 n d e k - Arch. f. 
mlkroskop. Anat. 1920. 21) Z 0 n d e k - Arch. f. klin. Chir 
105 H. 3. . 


-=====- 
-==- 



:5tr. 420 


MEDYCYNA 


N14 


Z II Kliniki Wewni;trznej Uniwersytetu 
Stefan a Batorego w Wilnie. 
Dyrektor: Prof. Dr. A. Januszkiewicz. 


Dr. L. POMERANr 


Przypadek choroby Simmouds'a. 


15 stycznia r. b. przybyl do Kliniki chory P. E. 
38 lat, urz
dnik pocztowy, z powodu og6lnego oslabie- 
nia, znacznego wyclmdzenia, utraty laknienia, b616w 
glowy oraz wymiot6w. Pierwsze objawy tej choroby 
w postaci okresowych b616w glowy oraz oslabienia 
wzroku datujq si
 od pazdziernika roku ubieglego. 
Chory szybko tracil na wadze, oslabl do tego stopnia, 
iz zmuszony byl porzucie swojq prac
 zawodowq: od 
4-ch tygodni zjawily si
 okresowe wymioty naczczo i 
po jedzeniu, jednoczesnie pami
e ulegla znac
nemu 
oslabieniu; od 2-ch tygodni zjawilo si
 silne pragnie- 
nie, wypijal od 25-35 szklanek wody w ciqgu doby, 
ilose dobowa moczu niezmiernie wzrosla; od 5 miesi
- 
cy brak pop
du plciowego. Przed 18 laty przebyl ki- 
l
, w dziecinstwie odr
 i plonic
. 
W czasie obserwacji klinicznej udalo si
 stwier- 
{lzic: cllOry wzrostu duzego - 180 em., wagi ciala 48 kgr. 
wychudzony, ze znamionami charlactwa: tkanka pod- 
sk6rna w stanie zupelnego zaniku, sk6ra blado-z6lta, 
such a; sk6ra twarzy pofaldowana i pomarszczona, wy. 
glqd starczy. Uwlosienie twarzy rzadkie (kilka zas lat 
temu dose g
ste). Gruczoly chlonne pachowe, pachwi- 
nowe, lokciowe i szyjne powi
kszone, twarde. Pluca, 
serce, nal'zqdy brzuszne zmian zadnych nie wykazujq. 
Odruchy kolanowe i ze sci
gien Achillesa zniesione. 
Zrenice rozszerzone, jednakowo reagujq na swiatlo. 
Nieznaczny wytrzeszcz oczu od urodzenia. Cisnienie 
krwi wedlug K 0 rot k 0 W a 95/70; t
tno miarowe, 70 
na minut
; cieplota ciala 36,4° - 37,6°; pami
e oslabio- 
na, chory jest senny, okresami traci przytomnose, 
w nocy wstaje z 16zka, krzyczy, m6wi od rzeczy, ma 
tak wielkie pragnienie, iz chcial niel'az wypie tylko co 
odd any mncz. Bole glowy oraz wymioty naczczo i po 
jedzeniu zjawiajq si
 dose cz
sto, ale nie codziennie. 
l\Iocz, kt6rego Hose dobowa wynosila 5-6 lib'6w, 0 ci
- 
zal'ze wlasciwym 1001--1002, nic patologicznego nie 
zawiera. R6wniez w stolcu i tresci zolqdkowej nic 
szczeg6lnego nie udalo si
 stwierdzie. We krwi obok 
nieznacznej anemji - limfocytoza. Chemiczne skladni- 
ki krwi - kwas Illoczowy, azot resztujqcy, cukier, wa- 
pno, potas, cholesteryna w normie, ilose chlork6w 
zmniejszona: 400 - 3130 mgr.9tJ. Odczyn Wassermana 
we krwi ujemny. Przeswietlenie klatki piersimvej, zo- 
lqdka Ol'az jelit zmian nie wykrylo. Badanie dna oczu 
nic patologicznego nie stwierdzilo. Przemiany podsta- 
wowej z powodu zachowania si
 chorego nie udalo si
 
ok.'eslie. Wyniki badania fizykalnego onz bada}l la- 
horatoryjnych wylqczaly choroh
 nowotworowq narzq- 
flow kJatki piersiowej i jamy b1'zusznej, jak r6wniez 
gTuzlic
, eukrzyc
 oraz choroh
 Basedowa. Znaczna 
chera, kt6ra si
 rozwin
la w ciqgu 3- 4 miesi
cy, h6- 
Ie glowy, wymioty, oslahienie wzroku i objawy mo- 
cz6wki prostej kazaly szukae zmian w m6zgu, scislej 
w przysadce luh w jej okolicy. Nasnwalo si
 1'ozpo- 
znanie: cacbexia bypopbysopriva (Hypopbysaria) - 
choroba S i mm 0 n d sa. Badania potwierdzity nasze 


przypuszczenie. Zdj
cie rentgenowskie czaszki (dr. St. 
J a nus z k i e wi c z) wykazalo w obr
hie sklepienia 
czaszki ohjawy wzmozonego cisnienia sr6dczaszkowego 
w postaci mocno wyrazonych odcisk6w palczastych. 
Rowki naczyniowe wyrainie gl
bokie. Znaczne spla- 
szczenie dna siodelka. Callwwite niemal zniszczenie 
grzbietu siodelka (dorsum sellae). Cz
sciowe zlliszcze- 
nie limbus spbenoidalis i tuberculum sellae. Blaszka 
kostna, tworzqca dno siodelka, bardzo silnie scienczala. 
Z wyrostk6w klinmvych tylnych widoczne sq szczqtki 
nieznaczne. Zatoka klinowa duza, fJalkowicie nielllal 
wypelniajqca trzon tej kosci. (Rys. 1 na tahL) Plyn 
m6zgowo-rdzeniowy znajdowal si
 pod zwi
kszonYlll 
cisnieniem, zawieral 4,00100 hialka; odczyn Pandy i Nonne- 
Appelta hyly silnie zaznaczone, pleocytoza w grallicach 
normy, odczyn 'Yassermana ujemny. 'Yyniki badania 
plynu m6zgowo-rdzeniowego, zwi
kszone cisnienie sr6d- 
czaszkowe oraz zdj
cie rentgenowskie czaszki przellla- 
wialy za nowot\yorem przysadki Inh jej okolicy. Ja- 
kiego rodzaju jest ten nowotw6r, trndno hylo pow ie- 
dziee. Ale hiorqc pod nwag
, iz chory 18 lat temll 
przechodzil kil
, ze ma powi
kszone wszystkie dost
pne 
badaniu gruczoly limfatyczne, brak odrucl16w kolano- 
wych i ze sci
gen Achiliesa, nalezalo prz) puscie, ze sq 
to zmiany kilowe. 
Przehieg i leczenie chorohy w danym przypadlm 
przedstawia si
 w spos6b nast
pujqcy. Obok leczenia 
swoistego stosowalismy na poczqtku wyciqg z tylnej 
cz
sci przysadki (Hypophysis post. "Spiess") po 1 am- 
pulce dwa razy dziennie. Wynik talciego leczenia byl 
nast
pujqcy: diureza zmniejszyla si
 do 1 - 1,5 li- 
tra; c. w. mOCZll ".zr6s1 do 1012; stan psychiczny cho- 
rego polepszyl si
 - przytomnose zachowana. Po '" 
dniach tego leczenia diureza zacz
la wzrastae, ale nie 
przekroczyla 3 lib'6w. Dla obserwacji zaprzestalismy 
podawania wyciqgu tylnej cz
sci przysadki i zastoso- 
walismy wtedy wyciqg z przedniej cz
sci przysadki 
(Hypopbysis cerebri animo lobi anter. Klawego) 2 razy 
dziennie po jednej ampulce. Stan psychiczny lllegi 
jeszcze wi
kszemu polepszeniu, wYlllioty rzadziej wy- 
st
powaly, diureza natomiast utrzymywala si
 na wy- 
sokosci 3 lib'6w. Po 5-ciu dniach zastosowalismy je- 
dnoczesnie wychig przedniej i tylnej cz
sci przysadki 
po 1 ampulce 2 razy dziennie. I:..aknienie polepszylo 
si
, chory ch
tnie rozmawia, sennose mniejsza, diureza 
od 1 do 3,5 lib' a, waga ciala wzrosla do 49,5 kgr. 
Po 3-ch tygodniach jednak stan chorego stopniowo za- 
czql si
 pogarsz
le, szybko traciJ na wadze, sennose 
wzmogla si
, stan psychiczny ulegl znacznemu pogor- 
szenin, utracil orjentacj
 co do miejsca i czasu i w kon- 
en nie poznawal czlonk6w rodziny. 28 lutego wyst q - 
pito nagle pogorszenie, stracil mow
 i popadl w spiqcz- 
k
. ,y stanie takim pozostawal do chwili zejscia slllier- 
telneg- o , kt6re nastqpilo 5-go marca. Cieplota ciala 
podczas pobytn chorego w Klinice wahala si
 w grani- 
each 370 - 37,8°. 
Na sekcji dokonanej w Zakladzie Anfltomji Pato- 
logicznej U. S. B. przez Doc. Mar bur g a stwierdzo- 
nO: w okolicy sr6dm6zdza, 1m przodowi od mostu Wa- 
rola guz wielkosC'i duzego kasztana; na zewnqtrz ku 
dolowi guz ten wypnlda si
 w postaci wypelnionej 
plynem torhieli (l'ys. 2 na tabl.). Na przekroju widae, 
i:i. guz jest otoczony ze wszystkich stron dose gl'nh
 
torebkq, wyraznie oddzielaj
c
 go od otaczajqcej tkan- 



'.., 


... 


,,- 


,,; 

. 

 


a. 


J: 


.: ,,-' 


:\ 


;,. 


-'II 
-
 


r'i 


.. 


t 



. 
!' 


, 


j; 


.. 
;c; 
, , 


III 



 ' 



 


'
 
.... 


... 


Rys. I. 


Rys.2. 


Do pracy D-ra L. Po mer a n c a i D-ra St. J a nus z k i e w i c z a. Przyczynek do kliniki nerki podkowiastej. 
Objasnienia do rysunk6w podano w tekscie. 


---.---, 


.,.
!, 


.. ..... 
'
. 


. 



 --;:
 
\ 
........ 
, \ 
 \" :J J. ,- k'
 
,.,


, 

 \ '
\ 

'L 
'" - - 
-. 

,[
. 
..
--.'" ' ':-. - S. .c .....-, 

>:: . >





,}.-
; 
--:

 ...1_. '\ V "
-f 

,i:-:
" 
- 

:
. 
. - 
 "'.; - -

J:\-A
 :--:;. - . 
" -,j.
. -", 
---...-:
. .
 


\I!..... 
 


:." 
'",'-'
 


.
- 
 
.. '. 

 


.... 

 


.. 


of' "" '" ;: 
,"", 

h
 
\;. 

 


- 


,..... 


. 


. 


.. 


. 


. 


--.:.....- 


Rys. I. 


Rys.2. 


Do pracy D-ra L. Po mer a n c a. Przypadek cboroby Simonds' a. Objasnienia do rysunk6w w tekscie. 



MEDYCYNA 


Str. 4-21 


N14 


Id mozgowej; wewnqtrz guz zawieral przejrzysty plyn 
oraz kruche, ziarniste masy. Guz gl
boko przenikal 
w kierunku komory 3-iej, niszczqc okolicznq tkank
. 
Przysadka nie duza, nieco splaszczona w wymiarze 
strzalkowym, szypula jej jest bardzo dluga i zcienczala. 
Ohok tego kose klinmva wykazala nast
pujqee zmiany: 
grzhiet siodelka znajdowal si
 w stanie zaniku, siodel- 
ko i przylegajqce skrzydla kosci klinowej zcieflCzale 
i majq grubose cienkiego platka papierowego. Poza tern 
na sekcji stwierdzono nieznaczny przerost grasicy oraz 
powi
kszenie w
zl6w chlonnych. Badaniem histologicz- 
nem guza stwierdzono, ze jest to sr6dbloniak, powsta- 
Iy z nablonk6w, wyscielajqcych opony twarde. Badanie 
histologiczne przysadki wykazalo wybitnie duzq liczb
 
kom6rek eozynochlonnych, kt6re sq, jak wiadomo, ele- 
ment31ni czynnemi przedniego plata. Zmian histologicz- 
nych w tylnym placie przysadld, tarczycy, nadne.'czach, 
trzustce, jqdrach nie stwierdzono. 
\Y roku 1914 opisal S i m m 0 n d s przypadek, do- 
tyczqcy kobiety 46 lat, u kt6rej pr6cz znacznej chery 
klinicznie nie nie udalo si
 stwierdzie. Sekcja wykaza- 
la znaczny zanik przysadki m6zgowej oraz zmniejsze- 
nie narzqd6w wewn
trznych. Identyczny przypadek 
opisal w tymze roku 1\1 are s c h. We dwa lata p6zniej 
S i m m 0 n d s podal jeszcze dwa pl'zypadki, gdzie z po- 
woch. guza przysadki wystqpilo charlactwo. S i m- 
m 0 n d s, podwiqzujqc t
tnic
, doprowadzajqcq krew do 
przedniej cz
sci przysadki mozgowej, wywolywal ogra- 
niczonq martwic
 przedniej cz
sci przysadki i otrzy- 
mywal w nast
pstwie charlactwo u zwierzqt. S i m- 
m 0 n d s, biorqc pod uwag
, iz \V pierwszYI11 jego 
przypadlm, jak rowniez w przypadlm 1\1 are s c h a, 
kacheksja powstala u kobiet, kt6re przechodzily sep- 
tyczne powiklania popologo\Ve, przypuszczal, iZ zanik 
pl'zedniej cz
sci przysadki wystqpil nn tIe zatorll sep- 
tycznego i ze to wlasnie zanik tej cz
sci przysadki 
sprowadza kacheksj
 - nazwal t
 jednostk
 chol'obo- 
wq: Cacbexia bvpopbysopriva. 
P6zniejsze badania jednakowoz wykazaty, iz da- 
waly si
 spostrzegae przypadki, w kt6rych, pomimo 
zmian w przedniej cz
sci przysadki, chery nie bylo, 
np. w przypadku Tau bel' a. Z drugiej zas strony 
As c her utrzymuje, iz Cacbexia bvpopbysopriva mo- 
ie wystqpie r6wniez wskutek uszkodzenia osrodk6w 
wegetacyjnych sr6dm6zgowia, co zresztq zostnlo udo- 
wodnione w doswiadczeniach B a i ley' a i B l' erne r a. 
Ostntni d\Vaj autorzy doprowadzali zwierz
ta do znacz- 
nego wyniszczenia i zaniku narzqd6w rodnych przez 
uszkodzenie guza popielatego (Tuber cinereum), przed- 
nia cz
sc przysadki natomiast pozostawala w stanie 
norl11!1lnym. Dlatego tez Lie h t wit z proponuje na- 
dac tej sprawie nazw
 choroby S i m m 0 n d s a, odrzu- 
cajqc naz\v
 Cacbexia bypopbysopriva. 
Poczqtek choroby nie daje si
 naog61 seisle 
ukreslie. Znpadajq nn niq daleko cZQsciej kobiety nii 
1II
:lcz'yzni (stosnnek to: 1); najcz
stszn jest w wiekn 
srednim. Jako objaw pierwszy wyst
puje niel'az utrata 
miesiqczld oraz zanik narzqdow rodnych. Jednoczesnie 
l1wlosienie na calelll ciele znacznie si
 przerzedza. 
Tkanka podskorna zanika, wyst
puje charlact\vo, nie- 
l'az bardzo duzego stopni!1 (przyp. Z 0 n d e k a). 'Vyglqd 
cho 1 ' ego starczy, sk6ra blad!1 i such a, niekiedy si
 
lt
szczy. Z
by wypadajq. Cisnienie krwi obniZone; 
meznacznn niedokrewnosc, czasem eozynofilja. Cieplo- 


tn ciala nieeo poniZej, albo powyzej norm!1lnej. Chory 
skarzy si
 na ogolne oslabienie. Karlqdy jamy In'zllsz- 
nej male; serce hypoplastyczne, przemian!1 podstawowa, 
wedlug Z 0 n d e k a, obnizona. Cz
sto ogrnniczone mo- 
czenie. Do tego dolqczajq si
 zaburzenia. psychiczne, 
oslabienie lub brak pop
du plciowego, zanik szcz
k, 
cz
sciej dolnej, niZ g6rnej. Objawy oczne, jak bemia- 
nopsia lub tarcza zastoinowa, nalezq do rzadkosci. 
Jednalde trzeba zaznaczye, iZ nie wszystkie wy- 
zej wymienione objawy wyst
pujq w kazdym przypad- 
ku choroby S i m m 0 n d s a. Nieraz zamiast oligurji 
spotykamy si
 z poliurjq (przypadek trzeci S i m- 
III 0 n d s a, przypadek J u n g III ann a, Bud n y' i ego, 
Lichwitza i innych). 
1'\awet kardynalny objaw, jnkiem je:-;t chnrlactwu, 
maze calkiem nie wystqpic (pI zypadek J a k 0 b sa), 
albo bardzo pozno wystqpic (przyp. T!1 u b era). 
U naszego chorego stwierdzilismy: wielkie osla- 
bienie i wychudzenie z cherq, wag
 i8 kgr., ktora 
zmniejszyla si
 do 42 kgr., przy wzroscie 180 em., za- 
Illiast srednio - 70,8 kgI'. (wg. B l' U g S c h !1), sk61 
 
bladq i suchq, wlosy na twarzy .'zadkie (przed chorobq 
byly dose g
ste), polyurj
. Cisnienie krwi obniione, 
cieplota ci!1l!1 nieco wyzej ponad norm
, obj!1wy zabn- 
rzenia psychicznego, pop
d plciowy zniesiony. 
Etjologja tego schorzenia jest wieloraka: zlamanie 
podstawy czaszki, zapalenia s\Voiste i nieswoiste, wyle- 
wy krwawe, nekroza, zatory, nowotwory zlosliwe, tor. 
biele, jednelll slowelll wszystko to, co moze zniszczye 
przedniq cz
se przysadld m6zgmn\j, albo tez doprowa- 
clzie jq do zanilm lub do st!1nu sklerotycznego. '" przy- 
padlmch Rei n h a l' d aiR c her e v sky s a zanik wy- 
stqpil na tIe urazowem. B e l' b I i n g e l' i H i rs c h 
opisali przypadek, w Horym cllOroba wystqpila na tie 
duzego wylewu krwi do przedniej cz
sci przysadki. 
Krwawienia zas na tie wady sercowej, z duzq zastoilHl 
zylnq, lub skazy krwiotocznej (purpura trombopenica), 
posocznicy (K i yon 0), influenzy (P I aut) or!1Z duru 
zwykle nie doprow!1dzajq do obnizenia czynnosci przy- 
sadki. \V 2-ch przypadkach S i m m 0 n d s a ora;;; 
w przypadkach Bod d e, K e i I man n a, H u s s Ii n g e- 
l' a, S t l' i eke l' a i J e d lie k i przysadka byla znisz- 
czona przez zlosliwe nowotwory, w przypadku K i yon a 
przez torbiel. 
Gruzlica, ropne zapalenie przysadld odgrywaj
! 
pewnq rol
 przy powstaniu choroby S i m m 0 n d s a, 
(przyp. J a k 0 b a, K nolI a i S chI age n b auf era). 
IOla zajmuje dominujqce miejsce ". powstawaniu cho- 
roby Simmondsa. \YecUugstatystyki Borchardta 
na 20 przypadk6w bylo 10 na tie kily, 3 l1a tie neb'o- 
zy z powodu zator6w, 4 na tie guz6w, 2 na tie gru7.- 
licy i 1 na tie urazu. 
Obok objawow choroby S i III m 0 n d s a mielisll1 r 
w danym przypadku rowniez ohjawy mocz6wki IH"OHtej. 
\Y dost
pl1eIll mi pismien nictwie znalazleIll kilIm 
przypadk6w chorohy S i III III 0 n d s a z okresowq Inh 
stalq polyurjq. 8q to przypadki J u n g III ann a, B o- 
s t l' 0 em a, K e j I man n!1, Lie h wit z a, Bud n y' ego, 
oraz jeden z p1'zYP!1c1k6w S i m m 0 11 d sa. Polidipsia 
i polyurja wedlug Be r b I i 11 g era nie nalezq do obja- 
w6w choroby S i m m 0 n d s a. W tych przypadkach, 
w kt6rych te objawy wyst
pujn., 1l10ZliWeIll jest, iZ ma- 
my r6wniez uszkodzenie i tylnej cz
sci przysadki, !1lho 
tez osrodk6w regulujqcych gospodark
 wodnq i solnq 



N14 


Str. 422 


MEDYCYNA 


(nasz przypadek). Lec'1.enie tej choroby polega na po- 
dawaniu wyci:
gu z przedniej cz
sci przysadki, jak 
r6wniez i tylnej oraz leczenia swoistego W razie odpo- 
wiednieg" wskazania. Z 0 n d e k mial stosunkowo do- 
bre wyniki stosuj
c preparnt praephysormon w postaci 
zastrzyk6w. R eye utrzynlywal dluzszy czas przy zy- 
ciu chor
, podaj
c przysadk
 zwierz
t, przerwa w tym 
leczeniu spowodowala nawr6t, kt6ry zn6w ust
pil po 
zastosowaniu zastrzyk6w wyci
gu z przedniej cz
sci 
przysadld. 
W zwi
zku z chorob
 S i m mOil d s a wypadaloby 
na zakonczenie om6wie stosunek jej do choroby, zna- 
nej pod nazw
 insuff. polyglandularum, niewydolnosc 
wielogl'uczolowa. Ot6z w c'1.
sci przypadk6w choroby 
S i m m 0 n d s a, obok zmian w przysadce, stwierdzone 
zostaly zmiany zanikowe lub slderotyczne i w innych 
gruczolach 0 wydzielaniu wewn
trznem. Dlatego tez s
 
autorzy, jak G r au b n e 1', kt6rzy przypuszczajq, iz 
choroba S i m m 0 n d s a jest jednq z odmian niewydol- 
nosci wielogl'uczolo\\"Pj. Uwa7fljq oni, iZ nie mozna 
przeprowadzie ostrej granicy mi
dzy niemi, gd
Ti nie 
tylko objawy kliniczne sq identyc me, ale z punktu wi- 
dzenia przyczynowego majq niemal jednakowe tlo. 
Gruczoly wewn
trznego wydzielania znajduj
 si
 
w pewnej kOl'elacji. Stan patologiczny jednego odbija 
si
 niew
tpliwie na czynnosci innych, doprowadzaj
c 
je do zaniku lub stann sklerotycznego. W obrz
ku 
sluzakowym, w chorobie Bas e do w a obok zmian 
w tarczycy stwierdzamy zmiany r6wniei i w innych 
gruczolach. Ale nie zaliczamy ich do niewydolnosci 
wielogruczolowej, gdyi uwazamy te zmiany za wt61'ne. 
To samo daje si
 stwierdzie w akromegalji i dystro- 
p!Jia adiposo-genitalis. Pl'zez analogj
 mozemy przyj
e, 
iz w chorobie S i III m 0 n d s a nast
puje to sarno zja- 
wisko, mianowicie - zmiany w przysadce s
 pierwot- 
ne, w innych zas gruczolach wewn
trznego wydziela- 
nia wt6rne. 
'Vedlug naszego zdania, nie nalezy ze wsp61nosci 
niekt6rych objaw6w klinicznych choroby S i m m 0 n d s a 


i niewydolnosci wielogruczolowej wnioskowae, 1'1. 
pierwsza nie jest s3111odzieln
 jednostk
 chorobow
, 
tem bardziej, iz z punktu widzenia anatomo-patologicz- 
neg'o jest ona niew
tpliwie samodzielnq jednostkq. 
Za tern przemawia i nasz przypadek, w kt6rym 
zmian histologicznych w gruczolach 0 wewn
trznem 
wydzielaniu nie udalo si
 wykazae. 'V kaidym razip 
zagadnienia tego nie mozna jeszcze dzisiaj definityw- 
nie rozstrzygn
e. 
Przypadek nasz jest illteresuj
cy ze wzgl
du na 
rzadkosc wyst
powania choroby Rim m 0 n d s a, 
\v dodatku wywolanej zmianami w okolicy tuber cine- 
reum, a nie w przedniej cz
sci przysadki. Zmiany te 
jednoczesnie spowodowaly z3l1ik osrodk6\\" regnluj
cych 
g.ospodarl{
 \Vodn
 i soln
, co Idinicznie uwidocznilo 
si
 w postaci mocz6wld prostej. 


Pis m i e n n i c two. 


1) B a i ley, B rem e r: Endocrinology 761, 1921 r. 2) 
Bud n y - Klin. Woch. 1923 S. 902. 3) Be r b I i n g e r: Hand- 
buch der inneren Sekretion B. I. S. 95S. 4) B 0 s t roe m - 
Med. Klin.690, 1918. 5) G r a u b n e r - Z. KI. Med. 249 -1925. 
6) J 0 s e f son A. - Handbuch der inneren Sekretion B. I. S. 
958. 7) J a k 0 b - Virchows Arch. 246, 1923. 8) J u n g man n 
KI. Woch. S. 18 - 1923. 9) J un g man n - Klin. Woch. 
S. 1546 - 1922 r. 10) K e i I man n - Zbl. Path. 33. 1922. 
11) Klyono. Virchws. Arch. 259, 1926. 12) Keilmann. Zen- 
tralbl. f. Path. u. path. Anatomie 33, 113. 1922. 13) K r a u 5- 
B rug 5 c h - Sp. Path. u. Therapie B. XI. S. 268. 14) K I em- 
perer - Neue D. Klinik T.m, V. 15) Lichtwitz -KL 
Woch. 1922, 1877. 16) Mar e 5 c h - Verh. dtsch. path. Ges. 
Munchen 1914. 17) P I aut - Virchow. Arch. 237, 1922. 18) 
P I aut - Med. Klin. 39 1930. 19) R eye. M. m. W. 1926. 
20) S i m m 0 n d s. D. med. Woch.7, 1914. 21) S i m m 0 n d s. 
Virchows. Arch. 217, 1914. 22) S i m m 0 n d 5 - Dtsch. med. 
W. - 7, 1916. 23) S i m m 0 n d 5 -- Deutsch. med. W. 31, 191. 
24) S i m m 0 n d 5 - "1. m. W. 453 - 1919. 25) S c her e. 
5 c hew 5 k y - Ref. franl(. Endocrin. 5, 1927. 26) S chI age n. 
h auf e r. Virch. Arch. 222, 1918. 27) Tau b e r - Med. Klin. 
1927, 39. 28) Z 0 n d e k H. Deutsch. med. Woch. 1923 S. 339. 
29) Z 0 n d e k - KI. Woch. 1922 S. 1385. 30) Z 0 n d e k H. 
Die Krankheiten der endokrinen Drusen 1923. 


Dr. A. R. :\IELCER 
Myszkow. 


W globienie jelit u dziecka 


z opisem przypadku bezoperacyjnego samowyJeczenia. 


Wglobienie jelit w wieku d'1.iecj
cym nie naleiy 
do rzadkosci, natomiast bezoperacyjne samowyleczenie 
drog
 martwicy cz
sci wglolJionej i nast
pujqcego wy- 
dalenia jej przpz kiszk
 odchodo\V
 naleiy do nadzwy- 
czajnej rzadkosci. Dlatego uwazam za poiyteczne opi- 
sac poni7.szy przyparlek, kt6ry mialem sposohnosc 
spostrzegac od poc'1.
tku choroby, ze wzgl
du na prze- 
bieg niezwykly. 
Przez wglobienie jelita r\)zumiemy wejscie jednego 
odcinlm jelita w s
siedni, przyczem najcz
eciej g6rny 
odcinek wchodzi w odcinek nizej poloiony, wci
gajqc 
'1.a sob
 rowniez mniejszq Inh wi
kszq cz
::3c krezki, do 
kt6rej wglobione jelito jest przyczepione. Calosc t\yO- 


r'1.Y guz, kt6rego wielkosc zalezy od dlugosci wglobio- 
nego jelita i jego krezki. 
Nie wchodzqc w szczeg6ly, dotycz:tce mechanizmu 
powstawania wglohienia jelit i powszechnie znanych 
objaw6w klinicznych, z\V1'6c
 jedynie uwag
 na nnj- 
bardziej charakterystyczne cechy tego cierpienia. 
Z chwilq powstania wglobienia swiatlo w odcinku 
wglobionym ulega zw
ienin, a do zupelnej niNlro- 
inosci przychodzi wilwczas, gdy cz
sc wglohiona zostaje 
nwi
ziona i ucisni
ta przez hrzegi Idszki wglohiajqcej, 
odQ..rywaj
cej \V stosunku do odcinka \vglobionego rol
 
pier:'icienia uciskaj
cego. Dlngosc odcinka wglohionego 
w poszczeg61nych prz,rpadknch bywa razna, przyczem 
w kiszkach grubych moie dosi
gae znacznej dlugosl'i. 
Wglobienie moze hye podw6jne, a nawet potr6jne, 
co znaczy, ze do odcinka wglohionego na nowo wgla- 
bia si
 inny odcinek i t. d. Moze si
 tei zdarzyc, ie 
jPdnoczesnie przychodzi du wglobienia w dw6ch lub 
wi
cej miejscach naraz. "'glohieniu ulec mogq za- 
rowno jelita cienkie, jak i grube do siebie oraz cienkie 



NU 


:\IEDYCYNA 


Str. 423 


du grnbych i w zaleznosci od tego odrazniamy invagi- 
natio iliaca, inv. colic a, inv. ileo-colica i inv. ileo- 
coeca/is. Wglobienie wyst
lH1je przewaznie w wieku 
dzieci
cpn do piqtego roku zycia, cz
sciej u chlopc6w 
niz u dziewczqt. 'Yedlug niektorych autor6w przeszlo 
80'0 pl'zypadk6w wglouienia przypada na pierwszy rok 
zycia i to przewaznie u dzieci, cierpiqcych na przewle- 
);:'le Inh okresowe zaparcie, wzgl
dnie biegunki. Jako 
lIIonH'nty sprzyjajqce wglobieniu uwazajq niektarzy 
alltorzy zbyt dlugq i wiotkq krezkQ, ruchomq kqtnic
 
(coecum mobile), rozszerzenie ujscia valvulae ileo-coeca- 
/is i wre
 
cie zuyt cienkq scian
 jelita w wieku dzie- 
eil:cym. Silnie rozwini
te gruld Paeyera w pierwszych 
lIlie-;iqcach zycia zdajq si
 r6wniez odgrywae rol
 mo- 
mentu uspasabiajqcego. l\Iomentem zas wyzwalajqcym, 
czyli bezposrednim powodem wglobienia moze bye po- 
lip, wl6lmiak podsluzowy, naciek sciany jelita, naciek 
grudek limfatycznych, enteritis, enterocolitis i robaki. 
Pod wzgl
dem klinicznym rozr6zniamy dwie po- 
stacie, a mianowicie: ostrq i przewleklq. 'V oHtrej obja- 
wy sq bardzo burzliwe idose charakterystyczne: 
u tlziecka, kt6re dotqd czulo si
 dose dobrze, wyst
- 
l'ujq nagle silne b6le w brzuchu 0 charakterze okre- 
SOWPll. Do nich dolqczajq si
 szybko wymioty 0 tl'eAci 
7.olqdkowej, rzadziej jelitowej. Po 12 - 18-gu godzi- 
nach obserwujemy juz stolce sluzowe lub sluzowo-krwa- 
we. Nieraz wczesniej juz udaje si
 wyczue wglobienie 
w postaci guza, kt6ry moze miee ksztalt walcowaty lub 
podkowiasty; guz bywa niebolesny lub malo bolesny, 
cz
sto rucl10my 0 konsystencji zmiennej, co zalezy od 
skurczaw. Kie nalezy nigdy w tych przypadkach za- 
niechae badania przez odbytnic
, gdyz w razie wglo- 
bienia do kiszki grubej udaje si
 czasami wyczue guz 
za pomocq palca, na kt6rym prawie zawsze zostajq 
slady krwi. Ogalny stan chorego wyciska na nim swo- 
je pi
tno od samego poczqtku choroby: twal'z staje 
blado-z6ltq, chorego ogal'nia apatja, kt6rq przerywa 
tylko co par
 minut niepok6j b610wy, apetyt ginie, 
a pragnienie wciqz wzrasta, m
czqc chorego. Cieplota 
bywa niepodwyzszona. tQtno z poczqtku normalne, 
z czasem staje si
 przyspieszone i nieprawidlowe. Po 
paru dniach obraz chorobowy uzupelniony zostaje przez 
nowe objawy charakterystyczne dla calkowitej niedroz- 
nosci (stawianie sili! jelit, brak stolca, wzd
cie i czkaw- 
ka), wreszcie po kilku dniach ChOl'oby nast
puje smiere 
wBrad burzliwych objaw6w otrzewnowych. Do postaci 
przewleklej zaliczamy te wszysikie przypadki, w Id6. 
rych objawy po kr6tkiem trwaniu ustli!pujq dzi
ld sa- 
moistnemu odglobieniu, lecz po pewnym czasie mogq 
powr6cie. Jest to raczej postae nawrotowa 0 przetiegu 
przewleldym i wystQPuje pl'zewaznie u dzieci starszych, 
przyczem zjawiajq si
 okresowe wymioty, powstajq b6- 
Ie or3Z zaparcia, przebiegajqce napl'zemian z biegunkq. 
W przerwach wolnych od b616w dzieci, dotkni
te tem 
ciel'pieniem, czujq si
 zwykle dobrze i nie zdradzajq 
zadnych objaw6w choroby. Badnjqc chorego w tym 
okresie, bardzo cz
sto nie udaje si
 wyczuc guza po. 
mimo braku napi
cia powlok brzusznych. W globienie 
przewlekle moze trwac miesiqce, a nawet lata, dop6ki 
nil' )1l'zyjdzie do zaostl'zenia sprawy i wywolania ehwi- 
lowej niedroznosci z wszystkimi objawami charaktery' 
stycznymi dla tego stanu. 
Rozpoznanie wglobienia jelit w przypadkach ty- 
powych 0 pl'zebiegu ostl'ym nie napotyka na trudnosci, 


gdyz wys1
pujqce ukre
uwe bole, wymioty, stolce slu- 
zowo-krwawe lub krwawe, dalej oujawy zupelnej nie- 
droznosci, wreszcie obecnosc wyczuwalnego guza w brzu- 
elm ulatwiaj:t wlasciwe rozpoznanie. 
Leczenie sprowacha si
 zazwyczaj do mozliwie 
wczesnego otwarcia jamy brzusznej i odglobienia guza 
(pierwsze kilkanascie godzin). Gdy w przypadkach za- 
dawnionych odglobienie podczas operacji staje si
 nie- 
wykonalne, to pozostaje chirurgowi do wyboru- 
zaleznie od stanu chorego - albo wyci
cie guza, alhu 
zalozenie czasowej sztucznej przetoki jelitowej powyzej 
teg-oz, a wi
c odlozenie zabiegu wyci
cia guza do ezasu 
pozniejszego, 0 ile stan chorego ulegnie poprawie. 
Przebieg spostrzeganego przeze mnie przypatllm 
wglobienia jelit przedstawial si
 w spos6b nast
pujqcy *): 
W polowie listopada 1932-0 roku zglosil si
 do 
mnie chory Henryk C., lat 9 i podal, ze blizko od 
roku cierpi na powtarzajqce si
 co kilka dni bale 
w brzuchu, ktare szczeg6lnie cz
sto wyst
pujq w czasie 
zabawy, polqczonej z bieganiem. B61e sq silne i trwa- 
jq od kilkudziesi
ciu minut do killm godzin i w tym 
czasie chory miewa 1'6wniez wymioty. Gdy bole prze- 
chodzq, chory czuje si
 przez cUuzszy czas zm
czony. 
Chlopiec okresla charakter b6lu temi slowy: "mam 
wilka w brzuchu i co kilka dni lapie mnie i gryzie 
swemi z
bami". Badanie chorego nie wykazulo waw- 
czas wyczuwalnych zmian w jamie brzusznej, kt6re 
1lI0glyby tlumaczye przyczyn
 okresowych b6low. Na- 
t.omiast z wywiad6w okazalo si
 dalej, ze chory cierpi 
na zaparcie, tl'udne oddawanie stolca, przyczem lml od 
pewnego czasu odchodzi w postaci "kielbasek cieiiszych, 
niz dawniej". \Yobec braku objaw6w przedmiotowych 
trudno mi bylo ustalic rozpoznanie. Podejrzenie in vag. 
cbronicae bylo jednakie usprawiedliwione, aczkolwiek 
nie mozna bylo wylqczye kolld p
pkowej, poniewaz 
chory wykazywal wybitne objawy neuropatyczne. 'Vo- 
bee takiego stanu rzeczy postanowilem chorego nadal 
obserwowac. Nie min
ly jednak trzy tyg:odnie, gdy 
27-go grudnia 1932 r. pl'zyprowadzono do mnie tegoz 
cl10rego po raz drugi. Teraz dowiedzialem si
, ie 
przed tl'zema dniami, t. j. 24 grudnia m6j maly pacjent 
zachorowal nagle wsr6d silnych b616w brzucha, powta- 
rzajqcych si
 okresowo co 5 - 10 minut; stolce w pierw- 
szych 2-ch dniach byly bardzo skqpe i skladaty si
 po- 
czqtkowo ze sluzu z malq domieszkq krwi, pazniej krwi 
przybywalo coraz wi
cej, wreszcie od kilku godzin b6le 
si
 wzmogly, a stolc6w i gazaw braldo zupelnie. Chory 
apatyczny, wymiotuje, jese nie moze zupelnie, nato- 
miast uskar7.a si
 na silne pragnienie. Badanie przed- 
miotowe wykazalo temperatur
 ciala pod pachq 36,60, 
tf!tno - 96, slabo wypelnione; oglqdanie brzucha wy- 
ka7.alo silnie wZll10zonq i uwidocznionq perystaltyk
 
jelit i ldszek, a przez obmacywanie wyczlHY810 si
 
w prawem podbrzuszu guz ksztaltu walcowatego, 0 kon- 
systencji zmiennej, chwilowo wzrastajqcej, 0 brzegacll 
dajqcych si
 latwo odgraniczyc z obu bok6w i dolu. 
Guz podczas badania wydawal si
 malo bolesny i malo 
ruchomy. Uwzgl
dniajqc powyzsze dane przedmioto- 
we oraz dane z anamnezy pierwszej, a mianowicie to, 
ze chory cierpial od rolm na b6le w calym brzuchu, 
zjawiajqce si
 okresowo co Idlka dni i niepozostajqce 


*) Chory byl demonstrowany przez autora w dniu 20.go 
kwietnia r. b. w Zawiercianskim Kole Lekarzy. 



N14 


Str. -!2-! 


MEDYCYNA 


W ZWh\Zkll Z przyjmowaniem polmrm6w, oraz wobec 
naglego poczqtku obecnej choroby, trwajqcej od trzech 
dni i 1)l'7.ebiegajqce.i he7. podwY7.szo n ej temperatury, 
r07.po7.nanie wglohienia jelit nie 1llegalo juz wqtpliwo- 

ci. '''obec stawia!lia "i
 jelit i hralm stolcn bylo 
pewne, ze doszlo juz do zupelnej lub prawie 7.upelnej 
niedroznosci jelit. H.olwwanie w takich przypndkach 
jest zawsze bardzo powazne, a w danym prz)'padku 
zdawalo sif,) bye pr7.esqdzone: ro(17.ina chorego b. biedna, 
nieinteligentna, 0 przewiezieniu chorego do szpitala, 
celem dokonania operacji, nie chciala nawet slyszee, 
twierdzqc, ze chcry operacji nie przetrzyma. ltodzina 
postawila na swojem i chory p07.ostal \V domu. Po 
trzech dniach we7.wano mnie do domu chorego, gdzie 
7.astalem mlodeg-o paf'jentn w stanie groznym; cieplota 
ciala 36,9 l ', tf,)tno - 110, slabo "'ypelnione, nitkownte, 
twarz blado-ol6ltn, cierpiqca, nieustaif\ce bole w br7.n- 
elm, na ldorem zarysowalo sif,) bezustanne stawianie si
 
jelit. I3rnk stole a i gaz6w trwal juol od tr7.ech dni. 
Przez obmacywanie bardzo nnpif,)tego br7.ncha nie uda- 
walo si
 teraz wyczue gU7.a, kt6ry przed trzema dnia- 
mi hyl bardzo wyraznie wyczuwalny prze7. powloki 
brzllszne w oko1icy kqtnicy. Podczas had
lIlia per rectum 
guza wyczue nie moglem. Opus7.cznlem chorego z wra- 
zeniem, ze, gdyby nawet w tej chwili chory znajdowal sif,) 
w szpitalu, chirurg nie podjqlby si
 zabiegu, chory 
bowiem byl tak bardzo wyczerpany, a serce tal{ silnie 
oslabione, ole tl'udno bylo przypuszczae, olehy maly 
pacjent byl w stanie zniese ci
olkq operacj!,). C7.warte- 
go styc7.nia 1933 r., a, scislej podajqc, w dwa dni po 
mojej ostatniej wi7.ycie u chm'eg-o, przyjecllal do mnie 
ojeiec chorego nadzwyc7.aj uradowany i podal, ze pr7.ed 
pnrn godzinami, po wypiciu duolej ilosci naparu z ko- 
perku wloskieg'o, chory oddal stolec, pr7.yc7.em naj- 
pierw wyszIa jaKas masa podobna do duzej olab)', a do- 
pim'o polem odes7.ly gazy wra7. 7. masami kalowemi. 

Ialy pacjent, po oddnniu stolca uspakajal rodzic6w. 
pocieszajqc ich, ole nic go jnz wip,cej nie boli i ze 6w 
wilk, 0 ktorym od roku wciqz wspominal. 7.nikl z brzu- 
elm. Uslyszaws7.Y to pospies7.ylem do chorego w oha- 
wie, oleby domownicy w mi
dzyc7.nsie nie zniszc7.yli 
"rzekomej 7.aby". Gdy przybyl em do cllOrego okazalo 
sif,), ze owq olabq bylo nie co innego, jak cala kqtllica 
z cz

ciq kis7.ki wst
pujqcej, 10 em. dlngosci, ora7. wy- 
rostek robaczkowy i C7.
Se jelita biodrowego dlugosci 
okolo 15-n em. (rys. 1). 
Ialy chory cwl si
 wesoly. 


B\ 



 , d,:':-" 
. r,/:.'. .... 
,,-," 
 


:ff
;; 
fI"


 
,..:::. 


!
:
}
::f
'y 

. "'--. 


,'. 
-:.4Jt, 
(
,,- . .1f'!-
:. 


'. ,.f., 
::J)J




. . 


,. 


'
..,;.,. 


i-' 


:...

 


. - 
;...
i
'.';-:Z 


..........A 


*!. 
...;- 


c- 


- 

 


-'- ." 
. 

-.. - 


Rys 1. 
A. przykqtnicze jelito cienkie, B. coecum C. wyrostek robaczkowy. 



 


Teraz w czasie badania chorego brzuch byl malo 
napi
ty i na dotyk lekko bolesny, cieplota niepod- 
wyzszona, t
tno - 90, lepiej wypelnione, ale jeszcze 
hardzo male. Chory, rozmawiajqc ze mnq, zasypial 1.11- 
Imkrotnie, wylwzujqc silne zmQczenie. 1'\a trzeci dzieii 
przy oddawaniu stole a wypadl jeszcze jeden odcinek 
wst

lmjqcej Idszki grubej dlng-osci okolo trzech em. 
Przez nastf,)pne dziesi
e dni, t. j. od 4 do 14 stycznia 
1933 1'., chory czul si
 dobrze, oddajqc codziennie 
stolec sformowany bez b616w i bez dolegliwosci, lec7. 
15-go styc7.llia zn6w zachorowal nagle wsr6d objawow 
podobnych do tycb, jakie towarzyszyly wglobieniu 
w dniu 27 grudnia 1932 r. Zawezwany do chorego 7.a- 
stalem zn6w typowy obraz niedroznosci jelit, a minno- 
wicie: okresowe h6le, powtnr7.aj:lce si
 co 3 -;) minut, 
wpnioty, brak stolca i gazow, stawianie si
 jelit oraz 
wymacalny guz wielko
ci jaja g
siego -lekko ruchomy 
i malo bolesny. GU7. 7.najdowal si
 tym razem bli7.ej 
p
pka od strony prawej. Po 2-ch dniach wszystkie 
objawy ustqpily nagle, chory oddal stolec i gaz,y, C'l.U- 
j:lC si
 odtqd zupelnie dobrze. Nale7.Y dodae, ze chory 
w czasie obu zachorowan zwymiotowal wraz z tresciq 
zolqdkowq dwie gUsty, a -! stycznia wraz z guzem wy- 
padla glista zllpelnie zmacerowana. 
Zastana wiajqc si
 nad przypadkiem i llW F.gI
dnia- 
j
c to, ze chory przez caly rok cierpial na powtar7.a- 
jqce si
 b6le z wymiotami, niepozostajqce w zadnym 
'l.wiqzku przyczynowym z przyjmowaniem pokarm6w, 
ora'l. to, ole w dniu 24-go g1'udnia 1932 r. 'l.aChOl'owal 
nagle wsr6d wyraznych objaw6w wglohienia jPlit, I, tore 
w dniu 4-go st,ycznia 1933 1'. zakonc'l.yly si
 samoistnem 
wy leczeniem przez obumarcie odcinlw wglobioneg o 
i wydalenie go nast
pnie drog-ami naturalnemi i uwzgl
d- 
niaj
c r6wniez to, ze w d7.iesi
e dni p6zniej, t. j. 15-go 
,.;tycznia 1933 r. powtorzyly si
 objawy ostrej niedroz- 
nosci, przypominajqce w zupelnosci ohraz wglobienia 
z dnia 24-g'0 grudnia 1932 r. i kto1'e to objawy i tym 
razem samoistnie ustqpily po 2-ch dniach t1'wallia, I11U- 
simy u naszego dziewi
cioletniego pacjenta rozpoznae 
przewleldq postae wglohienia 0 charakter7.e w y l' a Z n i e 
n a w rot 0" y m. Jeieli nalezaloby zrobie pewne 7.a- 
strze.zenia co do sluszno
ci rozpoznania, to chyba tylko 
w odniesieniu do da" niejszych napad6w b610wych i to 
ze wzg'l
du na b1'ak obserwowania chorego w tamtym 
okr€sie; natomiast wqtpliwosci ulegae nie moze slusz- 
nose r07.poznania ostrego wglobienia w dniu 2-!-go 
grudnia 1932 1'.; r6wniez objawy powt6rnego wglobienin 
w dniu 15-go stycznia 1933 r., kt6re po 2-ch dniach 
ustqpily samoistnie, stwierdzaj:t, ze w dziesi
e dni po 
nadzwyczaj szcz
sliwej likwidacji jednego wglobienia 
przys7.lo drugie wglohienie, kt6re znowu skoiiczylo si
 
nadel' pomyslnie (lla chorego, bo przez samoistne od- 
globienie. Uwazam przeto, 7.e dany przypadek jest 
o tyle wi
cej interesuj:tcym, ie, jak z niego wynika, 
to nawet po tak pomy-slnem zejsciu, jakie tu mialo 
miejsce -!-go stycznia, mozliwe sq jeszcze dalsze naw1'o- 
ty i to w kr6tkim stosunkowo czasie. Fakt, ze w tr7.Y 
dni p6zniej po wydalenill tak duzego odcinka jelit 
(k
tnica, dziesi
e em. cz
sci wst
pnicy, wyrostek 1'0- 
haczkowy i okolo 15 em. jelita biodrowego), chory ,,'y- 
dalil jeszcze dodatkowy odcinek Idszki grubej dlug-osci 
okolo 3-ch em., nalezy tlumaczye tern, 7.e pierwotnie 
den131'kacja nastqpila niZej miejsca zrosni
cia i dlatego, 
w miar
 przesuni
cia si
 linji demarkacyjnej do pier- 



r'EU 


ltIEDYCYNA 


scienia wej
cio\\"ego, przy
zlo puzniej UUdMtkowo do 
wydalenia reszty wglobionego gmm. ('0 do moment6w 
Rl;rzyjfij
cych wglclJien iu 11 naszego chul'ego, to trudno 
tu 0 nich m6wic wobec niedukonanego ot".al'cia jfiIUY 
brzusznej, natomiast za moment bezposrednio wywo- 
lnjqcy wglolJienie w dan)'m przypadlm nalezy przyj
c 
obecnosc robak6w w jelitach chol'ego (dwie glisty zwy- 
miotowal, a jedna wyszla zmacerowana wraz z gllzem 
wglobionym). Te bowiem mogly tu albo przez sld
- 
bienie si
 wywolac wpuldenie siQ wypelnionego nimi 
odcinka 0 odcinek s
siedni, albo tei przez podraznie- 
nie mogly l'obaki wywolac spastyczny skurcz pewnego 
odcinka jelita, kt6ry skutldem tego ulegl wydluzenin, 
a przez to podsun
l si
 pod odcinek s
siedni, przez 
kt6ry zostul wessany do swiatla. Chory otrzymal ku- 
racj
 przeciwczerwiowq, wobec czego nalezy si
 spo- 
dziewac, ze pow6d - moment wywolujqcy - w danym 
wypadku zostal na pewien czas usuni
ty i, przez czas 
nieobecnosci robak6w w przewodzie pokarmowym, do 
ponownych nawl'ot6w wglobienia nie przyjdzie. Nie- 
stety czasu tego ustalic nie mozna. 
Od chwili ostatniego zachorowania uplyn
lo juz 
blisko 4 miesiqce i chury czuje si
 nadal dobrze, stol- 
ce oddaje prawidlowo i nie narzeka na dolegliwosci, 
nadal ucz
szcza do szkoly i nauka nie spl'awia mu 
trllonosci. 
Dnia 20-go kwietnia 1933 r. chory byl badany przez 
rentg'enologa, kt6ry na podstawie obrazow rentgenosko- 
pijnych i graficznych stwierdzil, ze jelito biodrowe po- 
ci
gni
te jest znacznie 1m g-6rze i l
czy si
 ze zwiniQ- 
tym w kl
bek odcinldem wst
pnicy, zast
puj
cej bra- 
kuj
c
 k
tnic
. (rys. 2). 
\Yobec znacznego znieksztalcenia wst
pnicy oraz 
braku zastawki, valvula ileo-coeca/is, w miejscu sztucz- 
nego samopol
czenia jelita biodrowego z Idszkq grub
, 
spodziewac si
 jednakze nalezy r6znych powiklaii ze 
strony prze\yodu pokarlllowego w dalszem zyciu jeszcze 
tak mlodego pacjenta. 


P l' Z Y pis e k. Juz po oddaniu OpiSH przypadlm do 
druku dowiedzialem si
, ze w par
 tygodni po ostatniej 
hytnosci u mnie chlopiec w ci
gu paru dni czul siQ tro- 
ch
 niezdr6w i nagle w nocy zuchorowal wsr6d silnych 
bolow g-towy, sztywnosci karlm (!), gorqczki i wymiot6w. 
Wkr6tce zjawily si
 b6le brzucha, c.hory stl'acil pl'r.y- 
tomnosc i po 4-ch godzinach zmarl. \V obec tego, ze 


Str 425 


-- 


!> 


II 


" 


If': 


Rys. 2. 


choroba rozpocz
la si
 w nocy, a nad ranem chory zmarl, 
1'odzice nie zdqzyli sprowadzic na \Vies lekarza. Zwa- 
zywszy brak ohserwaeji lekarskiej w czasie ostatniej 
kr6tkotl'walej choro!>y chlopca i niewykonanie badania 
posmiertnego, niemozliwem staje si
 ustalenie przyczy- 
ny smierci. \Yywiady nasuwajq mysl 0 ostrej sprawie 
m6zgowej, zwlaszcza wohec wysokiej cieploty; zreshtq 
jest to tylko luzny domysl. 


Z I'liejskiego Instytutu Higjeny 
m_ st. Warszawy 
Kierownik Dr. A. t.awrynowicz. 


Dr. Z. BOHDANOWICZOWX..L 


Rola beztlellowc6w w patologji. 
(Las. W elch- Fraenkla). 


Bakterjologja beztlenowcow dwukrotniC' jllZ prze- 
chodzila okres rozkwitu. Piel'wszy z nich zwiqzany jest 
z poczqtkowemi odkryciami dokonanemi w tej dziedzi- 


nie. W 1863 r. Pas t e u l' opisuje pierwszy drobno- 
ustroj beztlenowy - b. butyricus, paleczk
 zarodniku- 
j
cq 0 wybitnych wlasnosciach sacharolitycznych. Po- 
cZynaj
c od tej chwili w ciqgu lat 30-tu pismiennictwo 
wzbog-nca si
 0 dlngi szere
!' pl'nc, poswi
conych bada- 
niom dl"obnoustroj6w beztleno,,'ych. 
Uwaga skierowana zostaje przedewszystkiem na 
sprawQ chorobowq w danej epoce nalez
c
 do zjawisl{ 
codziennych - na zakazenie przyranne w postaci ob- 
rz
ku g-azO\\'egn, IV powstawaniu kt6rego heztlenowce 
zarodniknj
ce - graj:t dominuj
c
 l"ol
. Do tego okr(>su 
odnosi siQ r6wniez opis szeregn drobnoustroj6w nieza- 
l'odnikuj
cych, spotykanych w sprawach ropnych i po- 



..1'&14 


8t1'. 426 


MEDYCYNA 


f;oczniczycll, dokonany po wi
kszej CZ
SCI we Francji 
przez V e i lIon' a i jego :-Izkol
. Stosunkowo pr
dko 
jednak sprawa heztlenowc6w odsuni
ta zost!1je w og6I- 
nYIII rozwoju bakterjologji na plan (l!1Iszy. Pmwdopo- 
dohnie l'l'zyczynq teg:o przedew:-Izystki!'1Il byly tnulno- 
sci techniczne, jaliie nastl"(
cza hodowanie lJeztle
lOwc6w, 
konieczna tu cZltsto skomplikowana i kosztowna apar:!- 
tura. Samo r6;i;niczkowanie szczep6w przeci
tnie bio- 
r
c jest znacznie trudniejsze, niz u gatnnk6w tleno. 
wych. To tel. po okresie wielkich odkrye dzial ten 
zatrzymany zostal W rozwoju w stanie gTaniczqcym 
z chaosem. Jednc i te same gatunld odkrywtwe Iwlej- 
no przez kilku tllltor6w figurowaJy w pismiennictwie 
pod r6znemi nilzwallli (np. b. perfringens). Szczepy 
wyodr
bnione jako czyste, uwa7.ane hyJy IJrzl'z inn)'ch 
autorow za lllieszanin
 2 Iub wi
cej gatnnk6w (b.oede- 
matis maligni K 0 c h - H ii b 1 e r, b. putrificus). Jden- 
tyfikowanie gatunk6w bylo tem trudniejsze, i;i; kazdy 
z autor6w pracowal wedlug ,,-lasnej metodyki, przyjmu- 
j<\c odr
hne podstawy dla klasyfikacji. Wlasnosci se- 
rologiczne przewaznie nie hyly brane pOll uwag
. 
Okres po wielkiej wojnie nalezy uwazae za drng
 epo- 
k
 rozkwitu lJaHcrjologji beztlenowc6w. Chociaz dzi
- 
Id zdobyczom !1septyld zakazenia przyran ne 0 typie 
olH'z
ku gazowego zdarzaly si
 znaf'znie rzadziej, jed- 
nakze i teraz odnosny matel'jal dl:! ohserwacji byl 
znacznie bogatszy niz w czasie pokojow.Y'lI. Dane zdo- 
byte w tym okresie, opracowane zostaly wedlug wszeI- 
kich wymog6w hakterjologji wspolczesnej. We Fl':lI1cji 
zagadnieniu temu poswi
cil sw
 monumentaln
 monogl'afj
 
We in b erg. W Anglji prac
 t
 powierzono specjalnej 
komisji, k161'a wyniki s,,'ojej pracy podala w jednym 
z memorjal6w 1\1 e die aIR e sea r c h Com m i t tee. 
U nas sprawa in hadana hyla przez K a l' wac k i ego. 
Prace te ulatwily wyzyskanie bakterjo'ogji heztlenow- 
cow dla wyjasnienia innych spraw chorohowych poza 
zakazeniami przyran nemi. 
'Vsr6d lnseczek heztlenowych, spotykanych w sze- 
regll spraw klinicznych, na pierwsze miejsce wysuwa 
si
 b. perfr;ngens (We 1 c 11 - F' r a e n k e I). Przyczyn
 
tego prawdopodobnie jest latwose z jak
 daje si
 on 
Iwdowae na podlozach sztucznych. Posiadajqc szereg 
cech swoistych tak morfolog-icznych, j!1k biochemicz- 
nych, daje si
 bez wi
kszego trudu wyodr
bnie z po- 
sr6d innych g!1tunk6w. Jest to drobnoustr6j nader 1'011- 
powszechniollY w przYl'Odzie. Kalezy do stalych paso- 
rzyt6w kanalu pokarmowego, gdzie zwlaszcza w dol- 
nych odcinkach spotykany bywa przeci
tllie w 90% 
przypadk6\V (H i n e s, Nan n a S wart z, Gus s art s- 
chi k). Znajdowany bywaJ r6wniez w narz
dach rod- 
nJTch kobiet (S c hub e r t), nieldedy w slinie osobnik6w 
zdrowych (II a II). 
W patologji ludzidej b. perfringens najwczesniej 
upisany zostal jako cllynnik wywoluj
cy zakazenie przy- 
ranne. Jak wykazaty pmce Zeisslel'a i Rassfel- 
d a oraz 'V e i n b erg a i S e g u in' a, dokonane pod- 
czas ostatniej wojny na materjale pochodz:J.cym z rail 
i w pr6hkach ziemi z pobojowisk, b. perfringens uwazae 
n:llezy za najcz
stsz
 pl"zyczyn
 Obl'z
kn gazo\\'ego. Po 
woj nip, cllOcinz znacznie rzadziPj spotyknny hyl r6w- 
niez w analogicznych spr:l\yach. 
Od 1919-27 r. Z pis s Ie r ohserwowal w szpitall1 
w Altonie 35 przypadk6w obrz
ku gazowego, F r i e - 
H przypadk6w, z kt6rych 20 0 zl'jsciu smiertelnem. 


\Y pismiennictwie znajdl1jemy ponadtu opis kilkudzie- 
si
cin pl'zypadk6w, powstalych nn skl1tek lJra:r.ow, ut1"zy- 
manych podczas pracy przy mn:-lzynach, w katasb'ofach 
kolejowych, nieszcz
sliw.rch wYl'adkac1l n:1 III icach. 
Nast
pO\Ynl on jnlw powildanie pr:r.y ostt').ch zlallltllli:lch 
kosci, zabiegach chinlrgicznych (ll:l1" nl' y, n e III pI - 
He] Ie r, Z e i s s 1 e 1", :'{ ell e rJ, 1'0 zastl'zykni
cil1 pod- 
ski"irnem prepurat6w farlllaceutycznych i rm.czplH fi- 
zjologiczllego. Jak przypuszcza "T e i II b erg ostatllie 
lIiezawsze klase nnlezy na karh niedostatecznej asepty- 
ki. ,V pewnych sprawach chol'ohowych b. perfringens 
moze pl'zechodzie p1"zez sciallk
 Iwnaln pokal"Jllo\\ego 
do krwiuohil!gll, wywolllj
c hakterjemj
 cz
sto hezobja- 
W()W
. Vl'az tkallki, spowodowany p1"zez Z:1stt':r..rkni
- 
cie, st.warza tlo odpowiednie do pow,.;tawtmin 01)J'7.
101 
gazowego. P1"zypus7.czalllie 1II07.e tu bye I'rz.rczyn
 
powstawania o"l'z
kn i po lIiekt{)l'ych zahiegnch chinu'- 
gicznych, jnk np. W p1"zypadlnl opiStlIl)'m I)1'7-ez Co n- 
s tan tin e s cui Ant 0 fie. V chOl'ej, Id(n'a miala 
owr7.odzenia w okolicy slepej kiszki, obrz
k, wywolany 
pl'zez ]as. We I c h - F l' a e n k 1 a pojawil si
 na szyi, 
gdzie istnialo jakies ognisko zakazlle pie1"wotnie innego 
pochodzenia. 
Pozn obrz
ldem gazowpu las. \" e I c h - F l' a e n- 
I.] a spoty]wlln byla w szeregu schorzpn l'oznego cha- 
rnkteru. J 117. w koncu 19 wieku d' A c h a 1m e, a na- 
st
pnie l{ 0 s en t h a I uwazali j
 :r.a czynnik powoduj
- 
cy ostry gosciec sta wowy. \Y cdlug R 0 s e nth a 1 a 
drobnoust.r6j powoduj
cy gosciec stawowy jest form
 
pl"zejsciow
 mi
dzy enterokokielll alas. \Y.- F., ktt11"a 
ulegla aerohizacji. TeOl'jn ta zre,.;;ztq nie znalazla 1'0- 
twierdzellia. Ostatnie badan ia IJ e rt I' a II d' aiR a u- 
tie 1"' a zdaj
 si
 potwicnhae ,;tal'C spostrzezenia. 
IJ e l' t ran d I)1'z.nmszcza, i7. b. perfringens moze powo- 
dowae i sprawy znicksztalcaj
ce 0 Pl,zebiegl1 chronicz- 
nYIll. StOSl1j
c leczenie swoiste szc:t.epionk,! obaj auto- 
rowi(' otrzymali wyniki dodatnie. 
Dl1za liczha prac posWi
COn:l zostala roli laseczki 
W.-F. w powstawanin niedokrewnosci zlosliwej. Juz 
w 1916 r. Herter zauwazyl,iz w jelitnch chorych na 
niedokrewnose zlosliwq zn!1jduje si
 ona w zwi
kszonej 
ilosci. Spostrzezenie to put\del'(holle zostato kolejllo 
przez :\1 0 en c h 'a, K a h n ' a, S i m m 0 n d s' a; tell 
ost!1t.ni nie m6g1 zreszt
 ustalie zwi
zku lIli
dzy ci<;i.- 
kosci
 sprawy, a wJasnoscinmi hemolitycznemi drohno- 
ustro.iu. K a h niT 0 l' l' e y, znstrzyl;:uj
c lIlalpOlll do- 
zylnie toksYII
 I. \Y.-F. otrzymali we krwi typowy 
obraz niedokrewnosci zlosliwej: spadek Hosci krwillck 
czerwonych i hemoglobiny, polichrolllatofilj
, anizocy- 
toz
, cialkn j
drzaste i myelocyty. Objnwy te otrzY1lla- 
ne zost:lly nast
pnie i u kr6lilm przez zastrzyki wanie 
zawiesiny bakteryj pod sk61'
, albo przes
czu (toksyny) 
dozylnie, do sledziony lub szpi];:u kostnego (C 0 r nell, 
Kill ian, Pet t e r SOli, K as t). \Y edll1g spost1"zezl'1l 
Pet t e r son' a i K a s t a, potwierdzonych nast
pllie 
przeF. R e ed':I i S pen c e' a, pl'zy ostrozuym dnwko- 
wauiu we krwi zwierz
t zakazanych ]as. W.-F. pojn- 
wiaj
 si
 ciala odpOl"nosciowe, obecnose kt6rych daje 
si
 stwierdzic w citjgu killm lIliesi
cy. Autorowie 
skloll ni sq do przypnszczenia, ze okresy relllisji w prze- 
hieQ'l1 niedokrewl1osci zlosliwej, sq wlasnie objawem tej 
przejf"ciowej odpornosci. Poszuki \yn nie antyheuwlizy IIY 
we krwi ludzi chorych na niedokrewnose zlosliwq da- 
ly, jak dottld, wyniki ujemne (B a r a chi Dr a 11 e r). 



NU 


MEDYCYNA 


B. perfringens nalezy do gatunk6w wybitnie sacharoli- 
tycznych, przyczem jako jeden z produkt6w rozpadu 
cukrn wytwarza on znaczne ilosci kwasu maslowego. 
Pet tel' Ron i K a s t starali si
 wywolae niedokrew- 
nOse zlosliwq u kr6lik6w przez zastrzykiwanie 1000 roz- 
tWOI'n kwmm maslowego. "'yniki byly dodatnie, obja- 
wy chorubowe wyst
powaly jednak znacznie p6zniej 
ni"z przy ,;tosowaniu zawiesiny hakteryj lub przesqcz6w. 
Ostatnio D a wid son przeprowadzil dokladne badanie 
bakterjologiczne 41 przypadk6w lIiedokrewnosci zlosli- 
wej. Stwierdza on, ze jelita cienkie tych chorych za- 
wierajq 1000 - 10000 razy wi
cej bakteryj niZ nor- 
malne. "'sr6d gatunk6w wydzielonych przewazajq 
b. perfringens, pal. okr
zllicy, paciorkowce; 2 ostatnie 
gatunld zwykle sq niehemolizujqce. l\'iedokwasnose, 
zdaniem autora, poprzedza, a co zatem idzie, i sprzyja 
rozl11nazaniu si
 drobnoustroj6w w zolqdku i jelitach 
cienkich. 
Zmiany we krwi sq wynikiel11 dzialania hemolizy- 
ny, 'wydzielanej przez b. perfringens. Z punktu widze- 
nia terapji ciekawe sq spostrzezenia laboratoryjne 
W e i n b erg a i Ale x a, wedlug kt6rych dodatek 
wyciqg6w wodnych wqtroby do podl6z hal11uje wlasnos- 
ci helllolityczne las. 'Y.-F. 'V e in be l' g, kt6ry jest 
stronnikiel11 teorji zakaznej powstawania niedokrewnos- 
ci zlosliwej przypuszcza, ii wyniI{ dodatni przy stoso- 
walliu wqtroby sprowadza si
 do zahamowania wlasnos- 
ci helllolitycznych drobnoustl'oju, rozwijajqcego si
 
w nadl11iernej iIosci \V kanale pokal'mowym. Ze wzgl
- 
du, ze hemolizyna jest trlko jedn
 z cz
sci sldadowych 
jadu wydzielanego przez las. \Y.-F. terapja ta nie moze 
dac zupeillego wyleczenia. B. perfringens spotykany 
jest w calym szeregl1 schorzeii kanalu pokarmowego. 
Znajdowany byl w pr6chniey z
b6w (R e ita m, 
I e c h- 
ten b erg), w ci
zkilll przypadku wrzodziejqeego zapa- 
Ie Ilia dziqsel, gdzie wykryty byl jednoczesnie we krwi 
(C a u s s 
I de i G Iii c k). Wedll1g spostrzezeii T ewe I- 
I i, Z e i s s 1 e l' 'a i K a eke 11 'a w kale osesk6w Zdl'O- 
wyell, karl11ionych piersiq b. perfringens Rpotyka sif,) 
nie cz
sciej niz w polowie przypadk6w. Znajdowany 
bywa zawsze i to w duzej ilosci przy biegunkach, 
zwlaszcza polqczonych z toxemj
!. \Vedlug J 0 l' g e n- 
sena obecnose !as. \Y.-F. w kale b. mlodych osesk6w 
jest synonimel11 stann chorobowego. Spostrzezenia 
K lei n s c h mid t a potwiel'dzaj:,! powyzsze dane, po- 
nadto znajduje 011 jq stale i to w olbrzymiej ilosci 
w kale osesk6w dotkni
tych melaena neonatorum. Za- 
kazenie ma miejsce prawdopodobnie podczas porodu- 
z dr6g rodnych maUd. Cz
sciej niz u zdrowych znaj- 
dowany byl b. perfringens 1'6wlliez u dzieci cierpiq- 
cych na krwnwe biegunki, przehiegajqce z silnym me- 
teoryzmem (N e 1 son). Zr6dlem zakazenia moze bye 
tu mleko pasteryzowane, w kt6rem, wobec braku kon- 
kl1rencji ze Rtrony drohnol1stroj6w k\yasotw6rczycll, 
b. perfringens znajdl1je szczeg61nie dohre warunld ro- 
zwoju. U doroslyeh, ze wzgl
dn na \Ylmmosci Rachnro- 
lityczne i gazotw61'cze maze hye on przyczynq nietole- 
l'nncji w
glowodan6w (K end a II). Las. W.-F. moze 
powodowae zakazenie p
chel'zyka i dr6g z6lciowych. 
K u I't 1\1 aye l' znalazl jq 7 l'azy w p
chel'zykach ope- 
rownnych, B l' U i t 2 l'azy na l
O, \\. a h 1 b erg 5 razy 
na 1000 przypadkow badanych. Jak i w innych na- 
rzqdnch wewn
trznych nie wytwarza ona tu gazn. 
()hrz
k gnzowy otrzymywano doswiadczalnie tylko przy 


Str. 427 


jednoczesnej traumatyzacji scianek p
cherzyka (:\1 a 1'- 
c use). ,V patogenezie zapaleii wyrostka robaczkowego 
gra las. W.-F. bezsprzecznie wybitnq rol
. W pracy 
poswi
conej temu zagadnieniu wykazuje \Y e i n b erg, 
iZ zwiqzek jej w powstawaniu sprawy moze bye udo- 
wodniony w 30% przypadk6w. P fan n ens tie I, bada- 
jqc hakterjologicznie zawartose wyrostk6w robaczko- 
wych operowanych znajdowal w nich po wi
kszej cz
sci 
enterokoki, pal. okr
inicy, las. 'V.-F. przyczem ta 
ostatnia stale byla stwierdzana przy zmianach mart\d- 
czych. Leczenie swoiste surowicq przeciwperfringenso- 
wq w r
lm autora dawalo dobre wynild. Obecnose 
w jelitach toksycznych szczep6w las. W.-F. moze dnwae 
powiklania po operacj'lch dokonanych w jamie brzusz- 
nej. Przy poopel'acyj nym niedowladzie jelit i wyst
- 
pujqcych zatem objawach og61nego zatrucia Will i a m s 
stwierdzal w kanale pokarmowym obecnose toksyny 
perfringensowej. W tego rodzaju przypadkach za wslm- 
ZRne uwaza on stosowanie surowicy swoistej domi
snio- 
wo lub dozylnie. 
W ci
zkich przypadkach duru brzusznego spo- 
strzegane bylo siIne rozmnazanie si
 las. W.-F. w jeli- 
tnch i przenikanie jej do kl'wioobiegu (W e i n b erg 
i T h i b aut). W posiewach krwi stwierdznne byly 
opr6cz pal. dUl'owej i b. perfringens zwykle jeszcze 
enterokold. Jak wylmzal:y doswindczenia W e i n b e r- 
g a i Ale k s a wsp610becnosc las. \Velch-Fraenkla 
i pal. durowej wplywa na zwi
kszenie si
 zjadliwosci 
obu drobnoustroj6w. 
Zl'6dlel11 zapnleii otrzewnej powodowanych przez 
las. W.-F. najcz
sciej sq sprawy umiejscowione w dol- 
nych odcinkach jelit, w p
cherzyku z6lciowym i narzq- 
dach rodnych kobiet. \V zapaleniach otrzewnej, pow- 
stalych naskutek perfol'acji zolqdka lub dwunasinicy 
beztlenowc6w nie stwierdzano (L 0 h 1'). Wysi
ki prze- 
waznie gazu nie zawierajq i odwrotnie obecnose gazu 
bynajmniej nie swiadczy 0 beztlenowcowej etjologji 
sprawy. 'V nerkach wywoluje las. \V -F. zmiany 0 cha- 
rakterze krwotocznym. 
Iocz zawiera duzq liczb
 la- 
seczek. Sprawy te dobrze poddajq si
 leczeniu swoi- 
Rtel11U (V i n zen t, We in be l' g i Com b i e s co). 
Las. Welch-Fraenkla jest jednym z najcz
stszych 
czynnik6w, powodujqcych zakazenia pologowe narzqd6w 
rodnych. J e ani n znajdowal jq po porodach w 57% 
przypadk6w, 1\10 u c hot t e po pOl'onieniach \V 72%. 
Zakazenie moze rozciqgae si
 na wewn
trzllq powierzch- 
nif;; macicy, w rzadkich przypadkach daje typowy ob- 
l'z
k gazowy: odm
 macicy. Zakazenia, pologowe, 
zwlaszcza w tej ostatniej postaci, sq Ilajcz
stszq przy- 
czyn:,! stan6\\' sept.ycznych powodowanych przez las. 
\\'.- F.; Bin g old w ciqgu 8 lat obserwowal je 120 ra- 
zy. W 1928 Too m b s i 
I i c h e 1 son zebrali opis 41 
przypadk6w. 
Zakazenie krwi powodowane przez las. \V.-F. 
moie dnwRe ohraz r6zlloraki co do ohjaw6w i olu'esu 
trwania. \\' ci
zkich przypndkach przebieg bywa )lio- 
runujqcy, z zejscism smiertelnem w ci:,!gu jednej doby. 
Sprawy te charnktel'yzuje zwykle nast
pujqca 
tl"iada objawow: z6ltaczkowo-cjanotyczne zabal'wiel1ie 
sk6ry, hemoglobinurja polf!czona z krwiomoczem, hru- 
natne zabarwienie surowicy krwi. Cisllienie knYi hywa 
zwykle bardzo niskie, nieldedy na sk6rze i sluz6wkach 
wPltf,)pujq wybroczyny. Czasem zakazenie moze "'"y_ 
st
powae w postaci podostrej, a nawet chrollicznej. 



MEDYCYNA 


N 14 


8tr. 428 


Wecllug 'Y i d a I a z6ltaczka hemolityczna jest objawem 
takiego zakazenia. Ostatnio H a u ssm ann podal opis 
6 przypadk6w i6ltaczki hemolitycznej, w kt6rycb we 
krwi stwierdzono heztlellowce. Nil'zuwsze zakazellie 
krwi las. 'Y.-F. daje tak cil;)zld obraz, cz
sto przybiera 
ono postae przejsciowej, nieraz zupelnie bezobjawowej 
bakterjemji, kt6ra moze wyst
powae w ci
u r6znych 
innych spraw zakaznych. Cz
sto sq one zupelnie nie- 
winne i nie wplywajq na przebieg sprawy zasadniczej. 
\Vedlug Z e is s I era nawet w obrz
ku gazowym obec- 
nose laseczek we krwi nie pogarsza rokowania. R a s s- 
f e I d przepl'OWadzBjqc swe obserwBcje na duzym ma- 
terjale sekcyjnym docbodzi do wniosku, iz bakterjemja, 
wywolana pr;;ez las. \Y.-F. bardzo cz
sto towarzyszy 
spl'awom, w kt6rych ma miejsce naruszenie calosci 
sluz6wki kanalu pokarmowego. 8qdzqc z danych 
anamnestycznycb proces ten nie daje zadnych widocz- 
nych objaw6w. 
Xaog61 beztlenowce nie znajdujq w krwioobiegu 
sprzyjajqcych wanmk6w do rozwoju. 8tala zawartose 
tlenu we krwi, jak przypuszcza B 0 e z i 'V e i n b erg, 
a mozliwie i obecnose cia I bakterjob6jczycb zawartych 
w surowicy krwi (P e t t e l' son, Berm a n s), wplywa 
na nie hamuja.co. 0 wiele lepsze warunki znajdujq one 
w tkankacb, zwlaszcza oslabionycb przez uraz. Do- 
swiadczalnie na zwierz
tach objawy og61nego zakazenia 
daje si
 otrzymae tylko w pl'zypadkach, gdy istniejq 
zmiany miejscowe w postaci ohrz
ku gazowego. I u lu- 
dzi do ci
ikich spraw septycznych dochodzi tylko 
wtedy, gdy jednoczesnie w tkankach istnieje ognisko, 
z kt6rego laseczki i produkowana przez nie toksyna 
mogq wydzielae si
 w duzej ilosci stale do krwio- 
obiegu. 
Co jest przyczynq, ze las. 'V.-F. moze wywolywae 
sprawy tak r6znorodne co do ohrazu klinicznego, jak 
i nat
zenia objaw6w? 'V znacznej mierze zalezy to 
oczywiscie od wlasciwosci samego drobnoustroju. Cho- 
ciaz, jak twierdzi Z e i s s Ie 1', toksycznose szczepu daje 
si
 zawsze ujawnie przy odpowiedlliem hodowaniu, 
jedrmkze wedlug zdania wi
kszosci autor6w wlasciwose 
ta moze ulegae daleko idqcym wahaniom, (B 0 e z, 
K 0 z e 1', :\1 u ri e I, Rob e l' t son). Tego l'aczej 
nalezy oczekiwae u drobnoustroju, ktory tak cz
sto 
spotyka sil,) w stanie saprofitycznym w ziemi, wodzie, 
mleku, 0 kt6rym Z e is s I e l' m6wi, iZ "jest najhardziej 
rozpowszech lIionym ze wszystkich istniejqcych". Me- 
chanizm chorobotw6r'czosci las. \V.-F. sprowadza si
 
do flzialania hemotoksyny - jednego z najsilniejszych 
jad6w kr\\'ioh6jczycb pochodzenia bakteryjnego. W do- 
swiadczeniacb na zwierz
tach ,V e i n b erg otrzymywal 
helllogiobinurj
 w ;) - 10 minut po za
trzyknil,)ciu 
d07.ylnpm t()lu
yny. Wedlug N il l' n b erg era pl'zy 
zakazeniu las. \Y.-F. moze miee miejsce nietylko rozpad 
krwinek, ale i pl"zej
cie oksyhemoglobiny w nlPtllPl1lo- 

lohin
. Obraz klilliczny przYPolllina wtedy zatrucie 


przez lIiekt6re jady chemiczne (anilina). R e e d, 0 l' l' 
i 8 pen c e badali zmiany morfologiczne krwi, jakie 
zachodzq pod dzialaniem toksyny. Liczba krwinek 
czerwonych zmniejsza si
, pojawiajq si
 mikrocyty, 
wkr6tce miejsce ich zast
pujq makrocyty. 0 ile daw- 
ki sq niewielkie i zwierz
 pozostaje przy zyciu, po 
pewnym czasie rozpoczyna si
 regeneracja, przyczem 
obraz krwi w zupelnosci przypomina spotykany w nie- 
dokrewnosci zlosliwej. WecUug \Y e in b erg a pierw- 
sze etapy tych zmian daje si
 otrzymywae naw Jt in 
vitro pod dzialaniem toksyny na krew. Gwaltowny 
rozpad krwinek prowadzi do zaczopowania naczyii wlo- 
sowatych i wybroczyn w narzqdach wewn
trznych 
i sk6rze. Na powstawanie tych ostatnich wplywa i dru- 
ga cz
se skladO\ya jadu - cytotoksyna, kt6ra wywoluje 
degeneracj
 scianki naczyii. Ona tez powoduje pow- 
stawanie ognisk martwiczych w narzqdach wewn
trz- 
nych. Najwybitniej zmiany tu zaznaczone sq w nerkach, 
dalej idq - sledziona, wqtroba i nadnercza. \Y zalez- 
nosci od przyczyn bliiej niezbadanyoh moze wyst!,)po- 
wac przewaga jednej Iub drugiej cz
sci sldadowej tok- 
syny, co w znacznej mierze wplywa na obraz kliniczny 
sprawy wywolanej. Duzy wplyw na przebieg sprawy 
ma flora drobnoustrojowa, towarzyszqca zakazeniu 
przez las. W.-F. 8zereg drobnoustroj6w, jak to zia- 
renkowce, pal. durowe, beztlenowce gnilne, wplywa na 
las. \Y.-F. tak w hodowli, jak i w doswiadczeniach na 
zwierz
tach w sensie zwi
kszenia jej zjadliwosci (\Y e i n- 
be l' g). Oczywiscie nie bez wplywu na przebieg 
sprawy pozostaje i ustr6j, kt6ry ulegl zakazeniu. 
Jak bylo wspomniane wyzej rozpowszechnienie sil,) 
Iaseczki w krwioobiegu pozostaje w scislym zwiqzlm 
ze stopniem utlenienia, a mozliwie i stanem serologicz- 
nym krwi. l\Iozliwe, iZ przebieg zakazenia znajduje si
 
w pewnym zwiqzku ze sposobem odzywiania. W do- 
swiadczeniach R 0 s ego u zwierzqt z awitami nozq B po 
zastrzykni
ciu podsk6rnem lali!. W.-F. rozwijalo si
 za- 
kazenie og61ne, podczas gdy u zdrowych ten sam 
szczep dawal tylko objawy miejscowe. Jaldwlwiek las. 
\Y.-F. nalezy do najlepiej znanych gatunk6w beztleno- 
wych, jednakze rola jej w patologji Iudzkiej nie zdaje 
si
 bye zupelr.ie jeszcze wyjasniona. 'Viemy, iZ pod 
wzgI
dem serologicznym rozpada si
 ona na kilka grup 
("T e i n be l' g i How a l' d), istnieje rowniez jej podzial 
\yedlug wlasnosci biochemicznych (H a II), mozliwie iZ 
toksyna produkowana przez r6zne szczepy r6wniez nie 
jest identyczna. 
Do chwili obecnej Ias. W.-F. wykrywana hyla 
w szeregu spraw zakaznych r6znego charakteru: w 1'0- 
zy (B 0 e z, 8 c h rei b e 1'), w purpura !Jaemorr!Jagica 
(B n k ley, T a y lor), w rumieniu zakaznym (B 0 e z). 
Blizsza znajomose jej wlasnosci loln:ynotw6rczy('h 
pozwoli wyjasnie do jakiego stopnia znajduje si
 ona 
\\. zwi!tzku etjologicznym ze sprawami temi, a gdzie 
nalezy jej si
 tylko miano nzarazka wyjsciowego' J . 





 
 



MEDYCYNA 


N 1-1 


Z Kliniki Otolaryngoloj!icznej 
Uniwersytetu Stefana Batorego. 
Kierownik: Prof Dr. J. Szmurlo. 


Dr. N. \yOI:.KOWYSKI. 


Rzadki przypadek jednoczesllej 
blonicy i raka nosa. 



izej podany przypadek zasluguje na uwag
 
z dwuch wzgl
d6w: 
I. ze wzgl
du na rzadkie zestawienie dwuch jed- 
nostek chorobowych: blonicy i nowotworu nosa, 
II. z powodu trudnosci rozpoznawczych, wynika- 
jqcych z tego zestawienia. 
Jadwiga K., 58 L, m
zatka, dziedzicznie nieobar- 
czona. Odbyla 12 pOl'od6w i jedno poronienie samo- 
istne. Od 8 lat nie miesiqczkuje. "\" dziecinstwie cho- 
rowala na zolzy. W 1918 rolm przebyla tyfns brzusz- 
nyj przed 3 laty - zapalenie pluc, przed 2 laty - r6za 
twarzy. Od lat 9-ciu nie pije (przedtem pila codzien- 
nie, w ilosci 2 - 3 kieliszk6w), od 3 miesi
cy nie pali 
(palila 3 - t papieros6w dziennie). 
Dni.a 19.XII. 1932 r. zglosila si
 do przychodni 
klinicznej ze skargami na zatkanie nosa i trndnosci 
w oddychaniu nosem. Cierpienie to powstalo przed 
poltora miesiqcem po przezi
bieniu i zachorowaniu na 
gryp
, kt6rq chora przehyla na nogach. 
Badanie objektywne wykazalo: przewody wsp61ne 
nosa, szczeg61nie \V dolnych cz
sciach, obustronnie wy- 
pelnione obfitq wydzielinq sluzowo-ropn
 i nalotami. 
Po stronie lewej na dnie nosa, w srodkowej i tylnej 
jego cz
sci stwierdza si
 ziarnin
 mi
kkq, zlekka krwa- 
wiqcq przy dotyku, pokrywajqcq cz
sciowo od dolu 
przegrod
 i muszl
 dolnq i idqcq ku tylowi do jamy 
nosowo-gardlowej. W jamie nosowo-garcUowej stwier- 
dza si
 obficie nagromadzonq wydzielin
 sluzowo- 
ropnq. 
Bndanie uszu, garcUa i krtani zadnych zmian nie 
wykazalo. 
Zbadana wydzielina i naloty z nORa (preparat 
mazany, barwiony Neisserem) wykazala obecnosc, pra- 
wie wyl
cznq, bardzo licznych, typowych laseczek blo- 
niczych. Posiew wydzieliny na surowicy Loefflera 
wypadl dodatnio. Zaordynowano surowic
 przeciwbloni- 
czq. Chora zastrzyku nie zrobila, lecz udala si
 do 
drugiego lekarza, kt6ry po zbadaniu skierowal jq do 
szpitala zakaznego. Chora przehyla w szpitalu 5 dnij 
w czasie tym otrzymala dwuln'otnie zastrzyk surowicy 
podsk6rnie (18 tys. J. A.). 'Vobec braku poprawy za- 
onlynowano zastrzyk surowicy dozylnie. Zastrzykn nie 
wykonano, gdyz chora na wlasne zqdanie wypisala si
 
ze szpitala. Po opuszczeniu s7.pitala chora kilka 1 rrot- 
nie zglaszala si
 do lekarza po pOl'ad
, kt6l'y pocz!ltko- 
\VO przepisal jej krople i przemyw:mie nosa, wreszcie 
orzekl, ze blonica nosa ustqpila i ze stwierdza jakis 
guzek w nosie. 
Chora powt6rnie zglosila si
 do przychodni Idi- 
nicznej. \V nosie stwierdzono podobne zmiany, jak 
podczas pierwszego badania. N atomiast w jamie nosO- 
wo-gardlowej pr6cz obficie nagromadzonej wydzieliny 
slnzowo-ropnej stwierdzono nier6wne nacieki na g6rnej 


8tr. 429 


1'0wier7.chni podniehienia mil
kldegu i tylnym koncu 
malzowiny dolnej lewej. Badanie wydzieliny z nosa 
wykazalo obecnosc licznych laseczek bloniczych. Cho- 
rej polecono zglosic si
 poraz trzeci celem pobrania 
kawalka nacieku do zbadania histologicznego. Dnia 
26.1. 33 r. wydobyto szczypcami Jurasza kawalel. nncie. 
ku z jamy noso\Vo-gardlowej. Badanie histologiczne wy- 
ci
tego kawallw wykazalo budow
 raka plaskokom6rko- 
\Vego. \Yobec tego zaproponowano chorej operacj
. 
Dnia 30.1. 33 r. chora zostala przyj
ta do kliniki. 
Stan chorej byl nast
pujqcy: wzrost U8 em., wa- 
ga 54 kg. 200 gr. Budowa prawicUowa, tkanka pod- 
sk6rna i tluszczowa dobrze rozwini
te. Gruczoly 
chlonne niewyczuwalne, blony sluzowe harwy r6zowej. 
'V plucach zmian nie stwierdzono. Granice serca bez 
zmian, Osluchowo - akcja serca miarowa, przyspieszo- 
na, tony serca przygluszone. T
tno miarowe, miernie 
wypelnione, 124 na 1 min. Cisnienie krwi, miel'zone 
apnratem Riva-Rocci, wynosi 120/80. \V jamie brzl1sz- 
nej zmian nie stwierdzono. Bndanie uldadu nerwowe- 
go zadnych odchylen od normy nie wykazalo. 
Badaniem otolaryngologicznem stwierdzono: 
Nos - zewn
trznie bez zmian. "\V jamie nosowej 
stwiel'dza si
: przewody po stronie prawej bardzo ma- 
In drozne, po stronie lewej zupelnie niedrozne, wypel- 
nione obfitq wydzielinq sluzowo-ropn
, gromadzqcq si
 
nn dnie nosa. Po stronie lewej, w srodkowej i dolnej 
cz
sci przegrody widoczny jest naciek 0 powierzchni 
nier6wnej, idqcy ku tylowi, 1m nozdrzu tylnemu i prze- 
chodz
cy poprzez dno nosa na malZowiny nosowe le- 
we. Badanie jamy nosowo-gardlowej wykazalo nacie- 
czenia, schodzqce ze stropu ku nozdrzu lewemu, oraz 
nier6wnq guzowatosc na g6rnej powierzchni podniebie- 
nia mi
kkiego po stronie lewej, zamykajqcq nozdrze 
lewe. Diafanoskopja wykazala zaciemnienie grzbietu 
nosa po stronie lewej. 
'V jamie ustnej stwierdza si
 brak wszystkich z
- 
h6w, pozatelll zadnych odchylen od normy. W gardle 
zmian nie stwierdzonoj w krtani - nieznaczne zgru- 
hienie tylnej sciany. Ze strony narzqdl1 sluclm zad- 
nych zmian nie stwierdzono. 
W moczu stwierdzono slady bialkaj w osadzie 
15 - 20 leukocyt6w w polu widzenia. W wydzielinie, 
pobranej z nosa znaleziono laseczki blonicze. Posiew 
na sUl'owicy LoeffJera wypadl dodatnio. Badanie krwi 
wykazalo leukocytoz
 (11250), poza tern zadnych zminn. 
Odczyny kilowe wypadly ujemnie. 
Dnia 3.II.33 r. wykonano operacj
 (Prof. Szmur- 
10). Znieczulenie miejscowe 0,5% nowokainq z dodn- 
niem adrenaliny. 
Przeprowndzono p6lkoliste ci
cie, idqce od brwi 
lewej poprzez bocznq powierzch niQ nosn az do nozdrza 
lewego. Po oddzieleniu cz
sci mi
kldch i okm;:tnej 
odcUutownno kose noso\Vq lewq, oraz wyrostek czolowy 
kORCi szcz
kowej i szcz
kowy kosci czolowej. Oddzielo- 
no sluz6wk
 dna i bocznej sciany nosa i usunilj)to un- 
cieczone muszle. Nacieczenie nowotworowe poprzez 
przegrod
 przechodzilo na stron
 praw
. \Yobec cze- 
go usuni
to tylnq 1/8 cz
sc nacieczonej przegrody. Po 
usuni
ciu nacieczen nowotworo\Vych zniszczono resztld 
elektrokoagulacjq. Do nosa znlozono sqczkij sk6r
 za- 
szyto. Badanie histologiczne wyci
tych nacieczen wy- 
kazalo duzy rozrost atypowy nablonka plaskiego. 



.f\eU 


Str. 430 


MEDYCYNA 


Po operacji stan chorej byt dobry. Cieplota cia- 
la wykazywala wahunia do 37,5 0 C. Na 6-ty dzieii po 
operacji zdj
to szwy i u:mni
to s
czki z nosa. Rana 
na sk6rze zagojona per primam. 
a podniebieniu, w tyl- 
nej cz
sci, w miejscu odpowiadaj
cem p1'zypaleniu 
elektrokoagulacj
 widoczne ob1'zmienie i nacieczenie 
slnz6wki. '" llliejscu tem powstal na 9-ty dzieii po ope- 
racji otw6r, l
cz
cy jalll
 ustn
 z jam
 nosow
. Otw6r 
ten pocz
tkowo ok1'qgly, wielkosci monety jednogroszo- 
wej, po paru dniach wydlnzyl si
. Na 11-ty dzieii po 
ope1'acji chora zostala wypisana z Idiniki. 
Chol'a byla trzyk1'otnie naswietlana promieniallli 
Rentgena w oJst
pach 6-ciotygodniowych po 550 r. 
Nawrotn dotychczas nie stwierdza si
. 


,V opisanym przypadku mielislllY do czynienia 
z rzadkiem zestawieniem dwuch jednostek chorobowycll: 
nowotworu i blonicy nosa. 
Xajprawdopodobniej 11a podlozu naciecze11 i owrzo- 
dzeii pierwotnie rozwijaj
cego si
 nowotworu nast
pilo 
wt6rne zakazenie lasecznikami bloniczemi. 
Pocz
tkowo ob1'az blonicy nosa maskowal rozwi- 
jajtlcJo si
 no\\'"otw61', dopiero stwierdzenie naciekow 
w jamie nosowo-gardlowej naprowadzilo na w!asci,ye 
rozpoznanie. 
\V dost
pnem nam pismiennictwie opisu podobne- 
go, j 
dnoczesnego wystllpipnia dwuch, odr
bnych cier- 
pieii nosa nie znalezlismy. 


Dr. A. WIRSZUBSKI (Willlo). 


Przypadek zatrucia alkoholem 
mety lowyn1 *). 


Chodzi 0 pacjenta lat 45, kt6ry w ostatnich 11'1- 
tach utrzymywal siQ z gry na ha1'monji w podrz
dnych 
restauracjach. Do dn. 7 marca h. r. p1'aeowal spr:nvnie. 
Kiedy niekiedy wprawdzie upijal si
, lecz nalogmyym 
alkoholikiem bynajmniej nie hyl. Dn. 7.III. wypil de- 
naturatu. Gdy wr6cil do domu, wyst
pily u niego 
wymioty i drgawki. Wezwano Pog. Rat. Drgawki po 
kilku godzinach ustaly, lecz wymioty trwaly przez pa- 
l'Q dni. Ka drugi dziefi po wypiciu denaturatu oslepl. 
Pozostmval w t6zkn w ciqgl1 dwuch miesi
cy. Leczyl 
go lekarz rejonowy. Przez caly czas cierpial na gwal- 
towne h61e glowy i zdradzal wybitne oslabienie pami
- 
ci. Ka otoczeniu sprawiat wrazenie czlowieka niepo- 
czytalnego. Dnia 12 maja r. b. zgtosil si
 do przy- 
chodni miejskiego szpitala. Lekal'z ambulatorjum, hio- 
r
c pod uwag
 slepot
 i gwultowne h61e glowy, skie- 
rowul go do oddzialu nelU'ologicznego z rozpoznaniem 
tumor cerebri7 
Przy hadaniu chorego stwierdzilem co nast
puje: 
nerwy czaszkowe, za wyjtltkiem nerwu wz1'okowego, 
nie s
 dotkni
te. Co do nerwu wzrokowego okulista 
1 I .. .. oC. d. - < 3/6 
wyc a OPlll]
 nast
pu]
c
: VlSUS OC. s. = 3/16, ten- 
sio = 20 mm. (norma). 
Odruchy zrenic - normalne. Dno oczu (obnocznie): 
tarcza n. wzrokowego znacznie podniesiona (2/3 nnn.). 
Granice tarczy zatarte, zyly znacznie rozszerzone 
i cz
sciowo zatarte, t
tnicp r6wniez cz
sciowo zatarte 
(nierozszerzone). 'V ohr
hie tarczy n. wzrokowego 
i dookola niej zlogi wlokni]w. PO.iedyiicze wylewy ]n'wi. 
Na ohwodzie dna oczneg'o zmian niellla. \Y ohr
hie 
same.
 tarczy swiezo wJ'tworzone nflczynia. Ro:t.l'ozlIa- 
nie - neuritis optica oc. utr. (OLl'az dna ocznego w da- 
nym przypadku jest podohny d,) zastoiny, co pl'zemawia 
za etjologj
\ zatrucia alkoholem metylowpn). 
Ch6d pacjenta prawidlowy, hrak niedowladow 1.011- 
czyn. Dziedzina czucia nip jest uposledzona. Mowa 


*) Wygloszono na posiedzeniu WiL Tow. Neurolog. dn. 2.VI 
1933 r. 


wyrazna i plynna. Zaburzefi w mowie niema, g6rujp 
natomiast w obrazie klinicznym, poza gwaltownymi 
h61ami glowy, nposledzenie pallli
ci. Innyclt wirloez- 
nych zmian ze strony psychicznej nie wyk1'ylem. Ba- 
danie krwi na odczyn "oassermanna dalo wynik ujelllny. 
Co zas do uposledzenia pami
ci, pr:l.ejawia si
 ten de- 
fekt p1'zewaznie w utracie zdolnosci nazywania przed- 
miot6w Pl'zy doklarlnem pojlllowaniu ich znaczenia. 
Pacjent nie pallliQta imion rodzic6w, zony, syna, nie 
pmlli
ta nazwy u]icy, gdzie zalllieszkuje, dni tJogodnia, 
lIIiesi
cy roku, nazw duzych miast Polski i 1. d. Nie 
pallli
ta nawet nazw instrumentow muzykalnych, cho- 
ciaz z zawodu jest muzykiem. 
Stwierdzmny zatem u naszego pacjenta ohjaw 
w postaci amnesia partialis, przejawiaj
cej si
 w ntracie 
zdolnosci zapami
tywania nazw wieln przedllliot6w oraz 
pewnych wydarzefi, np. gl6wniejszych wydarzeii wojny 
swiatowej, w kt6rej bral udzial. N atomiast pamiQta 
odwiedziny zony w szpitalu i tresc rozmowy z lIi
. 
Zaburzenia pami
ci obserwujemy przy rozmaitych 
schorzeniach. Tak np. przy organicznych porazeniach 
m6zgowych, przy nerwicach, po urazach glowy, przy 
przepracowaniu, po chorobach zakaznych (mialem pa- 
cjenta, u kt6rego po tyfusie wyst
pilo post
puj
ce osla- 
bienie pamiQci), wreszcie po zat1'uciach. Ot6z w danym 
wypadku etiologja oslabienia pamiQci sprowadza si
 do 
zatrucia alkoholem metylowym. Znaczny odsetek wy- 
padk6w zatrucia denatUl'atem koiiczy si
 smierci
; 
przygniataj
ca ilose pozostalych przy zyciu trflci wZl'ok 
na zawsze *) 
Pozatem w wielu przypadkach zatrucia denatul'a- 
tem spostrzegano objawy skul'cz6w, zaburzenia mowy 
o charakterze dyzartrji, niekiedy lIl
cz
ce !t{,le skory 
i llIi
sni, ze strony zas psychicznej zaburzenin p3mi
ci 
i kombinowanin. Z wyzej wymienionego zespolu ohja- 
wow nerwowo-psychicznych spostrzegano w dan.rlll 
wypadku w trzy miesi
ce po zatrllcin alkoholem met.}"- 
lo\\"pn: gwaltowne b61e glowy, cz
scio\\"
 slepot
, 01'3Z 
ez
sciowe zaburzenia pallli
ci. Ohserwacja chol'eg'o 
w ci
gu trzech t.ygodni nie wykazata zadnej poprawy. 
{Twazam, ze rokowanie jest niepomyslne. 


*) Dnia 18.11.31 r. przedstawilem w Wil. Tow. Lek. przypa- 
dek zatrucia denaturatem, w ktorym to przypadku wyst'lpila sle- 
pot a na tIe neuro_retinitis (Pamii;tnik Wil. Tow Lek. 1931, NIl 1 
str. 55). 


. t1 *" 



NU 


:\lEDYCYNA 


8t1'. 431 


Sprawozdania 
Zjpdnoczol1)'ch K61- 
st6w Polskich. 


z posiedzen 
Tow. Jllterni- 
Rocznik 1933. 


Kola W arsza wski e. 


III posiedzenie kliniczne z dnia 25 marca 1933 r. 
Obecnych 95 osob. 


I. Przewodnicz'lcy otwiera posiedzenie i komunikuje ze- 
branym, ze wyurukowano w nSprawozdaniach Zjednoczonych 
Kol T. I. P." pierwsze sprawozdanie posiedzenia Kola todzkiego. 
Przewodnicz'lcy podkresla ten fakt, jako wyraz stopniowej reali- 
zacji wysunii;tego przez Kolo Warsz. projektu wspolnego publi. 
kowania sprawozdan z posiedzen wszystkich Kol T. I. P. 
II. Pokazy: 
Z U.Kliniki Chorob Wewn
trznych U. W. 
Dyr. Prof. dr. Witold Orlowski. 
i z Ulnstytutu Rentgenologicznego U. W. 
Kier. Doc. dr. Adam Elektorowicz. 


Doc. Dr. ADAM ELEKTOROWICZ i Dr. ANTONI FIDLER. 


Przypadek raka przelyku z przebiciem do 
oskrzeli. 


Chora I. 27, przybyla do kliniki dn. 3.X.32 (L. dz. klin. 112) 
ze skargami na bole w dolku podsercowym, wyst
puj'lce podczas 
Iykania, na wymioty w czasie jedzenia i zaraz po jedzeniu, oraz 
ogolne oslabienie. Bole polykowe trwajq juz od kilku miesii;cy, 
Pocz'ltkOWO odczuwala je tylko w czasie spozywania pokarmow 
stalych, nast
pnie zas i plyny powodowaly te same dolegliwosci. 
Po jedzeniu odczuwa w brzuchu cii;zar i pelnose, miewa takze 
odbijania 0 gorzkim smllku. Od dwoch miesii;cy ma wymioty 
spozytemi pokarmami, w czasie jedzenia lub zaraz po jedzeniu. 
W wymiocinach krwi nie dostrzegla. Jedynym pokarmem, 
po ktorym nie wymiotuje, jest mleko. Chora zaznacza, ze popi. 
cie mlekiem jedzenia wstrzymuje wymioty. Stolce ma zaparte, 
barwy brunatnej. W czasie obecnej choroby stracila 30 kg. wagi 
ciala. Pozostale wywiady bez znaczenia. W stanie obecnym 
jako odchylenie od stanu prawidlowego stwierdzilismy tylko 
znaczne uposledzenie odzywienia (waga ciala 39 kg.). 
Opadanie krwine
t przyspieszone. Mocz bez zmian. Bada. 
nie krwi: swieza kropla: cialka czerwone ksztaltu i wielkosci 
prawidlowej, ukladaj'l sii; w rulony. Cialka biale w Iiczbie pra- 
widlowej. Cialek czerwonych - 4.200.000, Hb. 80'{;. Wsk. barw. 
1,0. Cialek bialych 8.800. Oboj
tnochlonnych: paleczkowatych 4010' 
podzielonych 52°/o, IimfocytOw 40r. 0, monocytow 4° o. Odczyn 
Bordet-Wassermana we krwi ujemny. Podstawowa przemiana 
materji + 31°/0' Badanie plwociny nie wykazalo zmian szcze- 
golnych. 
Badanie rentgenologiczne klatki piersiowej i przelyku wy- 
konane dn. 8.X. wykazalo: przepona prawidlowo ustawiona i ru- 
choma. K'lty przeponowo-zebrowe \\.'Olne. Rysunek pluc prawi- 
dlowy. Wni;ki miernie szerokie. Serce wielkosci i konfiguracji 
prawidlowej. Cien srodpier'iia w przeswietleniu tylno-przedniem 
zmian nie wykazuje. W przeswietleniu w polozeniu skosnem 
nieznaczne zacmienie w dolnej j ego cz
sci. Zawiesina baryto- 
wa, przechodz'lc przez przelyk, zatrzymuje si
 nieco ponizej 
rozwidlenia oskrzeli, przechodz'lc dalej tylko w'lzkiem, nierow- 
nem pasmem dlugosci okolo 10 cm. Ponizej tego miejsca prze- 
Iyk rozszerza sii; nieco. Ponad miejscem zw
zenia stwierdza 
sic: wyraine rozszerzenie przelyku. W miejscu zw
zenia zarysy 
cienia przelyku S'l nieostre i nierowne, wykazuj'lC wyraine ubyt- 
ki cieniowe, ponizej przewi;zenia zarys wypelnionego przelyku 
staje si
 znowu ostrym i rownym. W czasie badania spostrzega 
sii; nagle, ze tresc kontrastowa przedostaje si
 na zewnqtrz cie- 
nia zWi;zonej cz
sci przelyku, w miejscu odpowiadajqcem polo- 
wie dlugosci zWi;zenia. W chwili tej spostrzega si
 dodatkowe 
cienie w postaci w"skich, nierownych pasm odchodz'lcych od 


bo
znych zarysow przelyku, wyzej po stronie lewej. Pasmowate 
te cienie koncz'l sii; malemi zbiorowiskami tresci kontrastowej. 
Przy dalszej obserwacji widoczne jest wypelnienie pojedynczych 
oskrzeli w okolicy przywni;kowej lewej. Po stronie prawej wy- 
pelnienia os!,rzeli nie mozna stwierdzie. W czasie tego badania 
chora nie odczuwa pobudzenia do kaszlu. Na podstawie przed- 
stawionego wyniku badania rozpOznano raka srodkowej cz
sci 
przelyku, powiklanego przetok q przelykowo.srodpiersiow'l po 
stronie prawej oraz przetok
 przelykowo-srodpiersiowo-osltrzelo- 
W'l po stronie lewej. 
Badanie rentgenologiczne przelyku powtOrzone w 3 tygod- 
nie poiniej wykazalo zmiany odpowiadaj'lce zupelnie wyzej opi- 
sanym, z t'l jedynie roinic'l, ze obecnie plyn kontrastowy wyply- 
wal z przelyku nil zewn'ltrz szerszem pasmem i zbieral si
 
w srodpiersiu w wi
ksze zbiorowiska. W czasie przechodzenia 
plynu przez oskrzela nast
powalo pobudzenie do kaszlu. Badanie 
kliniczne przeprowadzone w tym samym czasie zmian ze strony 
narz'ldu oddechowego nie wykazalo. Trzecie badanie, wykonane 
w 6 tygodni po przybyciu chorej do kliniki, wykazuje zupelne 
rozlewanie sii; tresci kontrastowej w srodpiersiu na wysokosci 
poprzednio opisanego przewi;zenia. Cienie plynu kontrastowego, 
wyst
puj'l w postaci licznych mniejszych i wi
kszych be2 ksztalt- 
nych zbiorowisk, CZi;sciowo I'lCZ'lcych si
 ze sob". Po stronie 
lewej widoczne jest wi
ksze zbiorowisko plynu kontrastowego 
w miejscu odpowiadaj'lcem srodpiersiu tylnemu. ()rzewo oskrze- 
lowe wypelnia si
 obecnie natychmiast po podan;u plynu kontra- 
stowego i to po obu stronach, przyczem silniej i wi
ksz'l i1osci'l 
plynu, po stronie lewej. W czasie badania wysti;puje silne po- 
budzenie do kaszlu, a chora odpluwa phvocin
 zmieszan'l z ply- 
nem kontrastowym. 
W dalszym odcinku przelyku i w zol'ldku obecnosci plynu 
kontrastowego nie stwierdza si
. Mimo tych, tak daleko posu- 
ni
tych, zmian stwierdzonych radjologicznie, badanie kliniczne 
nie stwierdza zmian w stanie pluc i srodpiersia. Podwyzszenia 
cieploty brak, jedynie od czasu do czasu wyst
puj'l nieznaczne 
stany podgor'lczkowe. 
Zwazywszy na mlody wiek chorej, zastosowalismy pocz'lt- 
kowo leczenie przeciwkilowe, biori\c pod uwag
 poronienie sa- 
morodne w 6-ym miesi'lcu ci'lzy, ktore chora przeszla przed 5 
laty. Zastosowano .so/. natr. jodati 15:20u.0 3 razy dziennie po 
1 Iyzce. Jod - Bismut. Chinin. domi
sniowo 21 cm. 3 oraz 1,2 gr. 
neosalvarsanu dozylnie. Leczenie to nie dalo zadnego wyniku, 
a stan chore) zacZ'l1 sii; pogarszae, przyczem polyl,anie nawet 
plynow stawalo sii; coraz bardziej utrudnione. Chori! skierowa- 
nO na I Klinik
 chirurgiczn'l celem wykonanid przetoki zol'ldko- 
wej W 3 dni po zabiegu zaczc:la chora odpluwae duzi\ ilose 
cuchnqcej plwociny, a w 4 dni poiniej zmarla Badanie sekcyj- 
ne poza zmianami w plucach 0 charakterze zmian swiezych 
(bronchopneumonia gangrenosa ambilat.) wykazalo zrosnii;tej!o 
z tchawic'l raka przelyku, dr'lz'lcego do srodpiersia. 
Przypadek przedstawiony zasluguje na uwag
 ze wzgli;d
 
na daleko posuni
t'l spraw
 nowotworow'l w przelyku u mlodeJ 
kobiety, oraz ze wzgl
du na brak jakichkolwiek zmian i objawow 
srodpiersiowo-v!ucnych, pomimo istnienia przetoki przelykowo- 
srodpiersiowej i przelykowo-srodpiersiowo-oskrzelowej. Jedynym 
objawem, ktOryby mogl naprowadzie na mysl przetoki z oskrze- 
lami lub tchawic'l. byl kaszel wysti;puj'lCY w czasie jedzenia. 
Objawy te wyst'lpily jednak dopiero w poinym okresie choroby, 
a brak stwierdzenia w plwocinie cZ'lstek pokarmowych nie mogl 
oczywiscie upowazniae do klinicznego rozpoznania przetoki. 
W przypadku przedstawionym dopiero badanie rentgenologiczne 
dalo nam calkowite wyjasnienie stanu chorobowego i jego dal- 
szego rozwoju, badanie posmiertne potwierdzilo zas w calosci 
rozpoznanie. 


Z II Kliniki Chorob Wewni;trznych U. W. 
Dyr. Prof. Dr. Witold Orlowski. 
i 
z II Instytutu Rentgenologicznego U. W. 
Kierownik doc. dr. Adam Elektorowicz. 


Doc. Dr. ADAM ELEKTOROWICZ i Dr. JAN ROGUSKI. 


Przypadek raka przelyku 0 niezw)klym 
przebiegu 


Chory I. O. lat 47 przybyl do Kliniki 10 listopada 1931 ro- 
ku z powodu bolu i trudnosci przy polykaniu stalych pokarmow, 



8tr. 432 


MEDYCYNA 


J'i! 14 


gorqczki, bolow w I
diwiowej cZi;sci kr
goslupa, prawej lopatce 
i w calej prawej konczynie gornej. Pozatem uskarzal si
 na 
mi;CZqCY kaszel z odpluwdniem ropnej plwociny Pierwsze obja- 
wy choroby wystijpily w koncu 1930 roku w postaci bolo", w kri;- 
goslupie bez wyrainego umiejscowienia. W grudniu 1930 roku 
chory przebywal grYPi;, tnvajijcij kill.a dni. Od tej pory zac z 'l 1 
wi
cej kaszlac i odpluwae. W sierpniu 1931 roku zjawily sii; 
nieznaczne bole za mQstkiem, wyst
puj'lce w czasie polykania 
pokarmow stalych. We wrzesniu 1931 r. chory slwierdzil miej- 
sce bolesne w okolicy dolnych kr
gow piersiowych. Stopniowo 
bole w kr
goslupie nasilily si
 tak znacznie, ze uniemoZliwialy 
choremu stanie, a zwlaszcza przebywanie w pozycji siedz'lcej. 
W paidiierniku wyst'lpila gor'lczka dochodz'lca do 39", ktora po 
tygodniu obnizyla si
 do 37° - 38", nie wykazujqc zadnego okre- 
slonego typu. Chory Zac7'l1 odczuwae w tym czasie rW'lce bole 
w p,'awej lopatce i cillej gornej konczynie. W dolku "adoboj- 
czykowym prawym zjawil sii; w tym czasie gruczol wielkosci 
grochu, bolesny na d.ltvk, stopniowo powi
kszajijcy sii;. W ci'lgu 
choroby prLed przybyciem do tdiniki chory strac.1 na wadze 
15 kg. 
. W 21 rOKu zycia pnechodzil wrzod weneryczny (mi
kki). 
Zona w ci'lZi; nie zachodzila. 
Chory w chwili przybycia do Kliniki wazyl 61 kg. Skora 
blada. Gruczoly chlonne po obu stronach szyi powi
kszone- 
od wielkosci grochu do duzej fasoli. Gruczoly te Sij przesuwal. 
ne, nie zrosnl
te ze sko,''l. po stronie lewej nieliczne, lecz bar- 
dzo twarde, niebolesne, po stronie prawej liczniejsze, holesne, 
o zwyklej spoistosci. Cieplota ciala 0 przebiegu zmiennym, 
z roznemi nasileniami, zwykle powyzej 38". Niewielki wytrzeszcz 
obu galek ocznych. J
zyk suchy,oblozony. W drugiem mi
dzy. 
zebrzu po stronie lewej tuz przy mostku wyczuwa sii; miejsce 
bardzo bolesne na ucisk. Takai bolesnosc wyrostka oscistego 
jedenastego i dwunastego kr
gu piersiowego. Objllw szczylowy 
dodatni. Obmacywanie prawej lopatki bolesne, nie wykawje 
uchwytnych zmian. Badaniem flzYkalnem zmian w plucach nie 
stwierdza si
 z wyj'ltkiem dolnych CZi;sci obu pluc, gdzie odglos 
wypukowy jest jawny z odcieniem b
benkowym. T
tno 100 na 
minuti;. Pozatem ze strony ukladu kr'lienia, jamy brzusznej 
oraz ukladu nerwvwego zmian nie znaleziono. Mocz bez odchy- 
len od normy. Odczyn Bordet-Wassermanna we krwi uiemny. 
Badanie morfologiczne krwi. cialek czerwonych 4400000, Hb 80 n ,0; 
wskainik zabarwienia 0,9. Cialek bialych 10400, w tern oboj
l- 
nochlonnych podz. 830'0' Iimfocyt6w 12"/ 0 , monocytow 5° r' Plwo- 
cina ropna w ilosci dobowej poczqtkowo okolo 60 cm. Pr'ltkow 
I{ocha w niej nie stwierc1zono. Wlokna spr
iyste po dwu tygo. 
dniach pobytu obecne. Wapn w surowicy krwi 31 mg., poiniej 
16 mg. w 100 cm (met. de Waarda). Opadanie knvinek czer- 
wonych (met. Westergreena) po 1 g. - 102 mm., po 24 godz. 
140 mm. 
Badanie rentgenologiczne klatki piersiowej, wykonane dn. 
3.XI. 1931 r.. wykazalo: przepon" nizko ustawiona, plaska, ru- 
chomosc jej nieznaczna. K'lty przeponowo zebrowe wolne. 
Wn
ki miernie szerokie. Rysunek pluc wzmofony, jasny. Serce 
wielkosci i konfiguracji prawidlowej. Cien gornego srodpiersia 
wyrainie obustronnie rozszerzonv, rozszerzenie to zwii;ksza si
 
jeszcze w okolicy obojczykowej -i nadobojczykowej, obejmujqc 
szczyty, z wyjqtk.em ich cz
sci bocznych. Po stronie lewej wi- 
doczne jest ponizej obojczyka na granicy cienill srodpiersia sier- 
powate zwapnienie, Iqcz'lce si
 z niem. Poza cieniem srodpier- 
s'a przebija cien naczyniowy. Tchawica nie przemieszczona. 
G
sta zawiesina barytowa przechodz'lc p,'zez przelyk zatrzymuje 
si
 na wysoko
ci mostka. W miejscu tern cien przelyku zala- 
muje si
 ostro, przechodzqc w drugi cien, biegnijcy rownolegle 
w dol w odleglosci 2 cm. na prawo od j!ornego odcinka przely- 
ku. Zarys calego tego odcinka przelyku nieostry, wykazuje 
w gornej cz
sci rozszerzenia, w dolnym odcinku przew
zenia 
miejscowe, stale utnymuj'lce si
 i wytwarzajijce rodzaj uchyl- 
kow. Tre
e kontrastowa w calym opisanym odcinku zalega, 
przechodzqc w okolicy rozwidlenia oskrzeli cienkiem pasmem. 
Wypelnienie i przebieg dolnego odcinka przelyku prawidlowe. 
Badanie rentgenologiczne kr
goslupa wykazalo !oplaszczenie 
trzonow kr
li!ow I
diwiowych w postaci szpul, na bocznych, gor- 
nych i dolnych powierzchniach kr
gow wytworzenie wyrosli 
I '1E
1
1 1 
I1II \ NOWY trzyku prowokacyjnym 
ponowne badanie krwi dalo wynik dodatni (jeden + wedlug 
slow chorego). Chory przeszedl 1 kuracj
 specyficzn'l, poczem 
WR we krwi okazal si
 ujemny. Zakazenie kilowe chory neguje. 
Nawroty holow w konczynach dolnych i gornych powtarzaly si
 
z przerwami, a ostatnio wogole ust'lpily i chory przed obecn'l 
chorobil b
d'lc na urlopie robil piesze wycieczki po 30 klm. 
W y w i a d y I' 0 d z inn e: rodzice nie zyjil, ojciec zmarl 
\v 86 roku zycia na uwi'ld starczy, matka zmarla na serce w wie- 
ku okolo 70 lat; rodzenstwo (brat, dwie siostry), zyje, zdrowe, 


8t1'. 433 


obie siostry ch
rujil na przewlekly reumatyzm. iona zdrowa, 
dzieci niema. Zona w ci'lZi; nie zachodzila. 
S tan 0 b e c n y: chory WLl"ostu sredniego, budowy pl'a- 
widlowej, mocnej, odzywienie dobre. Skora 0 zabarwieniu blado- 
rozowem, elastyczna. Glowa symetryczna, na ucisk i obmacy- 
wanie niebolesna. Blona sluzowa warg i jamy ustnej blado ro- 
zowa, w uz
bieniu znaczne braki, w z
bach przedtrzonowych 
/!ornych i dolnych po stronie lewej, ji;zyk zlekka oblozony. 
Gardlo bez zmian. Szyja sredniej dlugosci. Gruczoly chlonne 
szyjne, nad i podobojczykowe i lokciowe nie powii;kszone. 
Klatka piersiowa symetryczna, prawidlowo wysklepiona, 
dose dluga, k'lt miedzyzebrowy ostry, dolki nad i podobojczyko- 
we slabo zaznaczone. Pluca bez zmian. Serce w granicach 
prawidlowych, czasami wysluchuje si
 szmer skurczowy, t
tno 
miarowe, dobrze napii;te i wypelnione od 80 - 90 uderzen na 1', 
cisnienie krwi 140'80. Elektrokardjogram bez zmian. 
Brzuch: dobrze wysklepiony, przy obmacywaniu bolesnosci. 
ani oporow nie stwierdza si
. Wiltroba wyczuwalna, wyst
puje 
na 1 palec z pod luku zebrowego, mii;kka. Sledziona niewyma- 
calna. Gruczoly pachwinowe po stronie prawej wyczuwalne, 
wielko$ci ziarn grochu. 
Zmiany miejscowe: okolica stawu biodrowego prawego 
spuchni
ta znacznie, ruchy czynne w stawie biodrowym oslabio- 
ne, bierne wzmozone; przy odwodzeniu konczyny chory odczuwa 
bol i chrupanie. Przy obmacywaniu wyczuwa sii; w'lski (szer. 
4 - 5 cm.), twardy twor, ci'lgn'lcy si
 w gornej trzeciej cz
sci 
powierzchni przedniej uda od ligamentum Pouparti az do polowy 
uda, dlugosci okolo 15 cm. w mi
sniach. Okolica stawu biodro- 
wego przy ucisku bolesna. 
Dlugose nogi prawej - 92 em., dlugose nOj:(i lewej zdro- 
wej - 96 cm, czyli skrocenie na 4 cm. konczyny chorej. 
Bad ani e n e u r 0 log i c z n e. 
Anizokorja, na swiatlo irenice reagujq slabo, lewa lepiej, 
odruchy na konczynach gornych odchylen od normy nie wykazu- 
j'l, odruchy brzuszne zachowane, ataksja konczyny lewej w sla- 
bym stopniu, odruchy kolanowe i Achillesa zniesione. Patolo- 
gicznych brak. Czucie powierzchowne na obu konczynach dol- 
nych nieznacznie uposledzone, odpowiedzi chorego opoinione 
i cz
ste pomylki. Czucie gli;bokie bez zmian, brak rozszczepie- 
nia czucia. Badanie potwierdzone przez specjalist
 Dr. K 0 e I i- 
c hen a. 
Badanie moczu, kalu i krwi zmian wyrainiejszych nie wy. 
kazuje. Wapien we krwi wzmozony 13,5 mgr. Wasserman ujemny 
nietylko we krwi, ale i plynie mozgowo-rdzeniowym. Pleocytozy 
brak, Nonne-Appelt ujemny. 
Gonoreakcja ujemna. Opadanie krwinek 18 mm. na 1 godz. 
Zdj
cia rentgenologiczne wykonane przez Dr. R 0 s n 0 w- 
s k 'l w szpit. sw. Lazarza wykazuje zniszczenie glowki kosci 
biodrowej, znieksztalcenie stawu, zwichni
cie ku tylowi i gorze. 
Znaczne- odchylenie okostnej. W mi
sniach twor przypominaj'lcy 
myositis ossificans. Zlogi wapniowe w obr
bie torebki i cZi;sci 
mi
kkich. Rozniczkuj'lc pomi
dzy gruilic'l, rzefilczkil, artbritis 
deformans, nowotworami i syryngomyeli'l, sprawa ta moze bye 
jedynie rozpoznana jako osteoartbropatia tabetica i myositis 
ossificans ze wzgl
du na: pocziltkowe objawy wi'ldu (jak bralt 
odruchow konczyn dolnych, anizokorje i slabil reakcj
 irenic, 
lekkil ataksji;) oraz bezbolesny charakter, rozleglose zmian 
rentgenelogicznych, zupelne zniszczenie g16wki i torebki sta- 
wowej, duze zlogi wapniowe w tkankach mi
kkich. Objawy te 
S'l cechil charakterystyczn'l arthropatji wiqdowych. Zmiany po- 
dobne mozemy spotkae w jamistosci I'd zenia, jednakze brak 
rozszczepienia czucia powierzchniowego (bol, temper. z jednej 
strony, a dotyk z drugiej), brak zanikow '" drobnych mi
sniach 
konczyn, przemawia przeciwko syryngomyelji, tembardziej, ze 
zmiany syryngomyelityczne rozwijajil si
 bardzo powoli i trwajq 
latami. 
Mimo duzej literatury w ten temat nie tylko zagranicznej, 
ale i naszej, przypadek ten zaciekawia nas z punktu widzenia: 
1) porazenie jednego stawu i to biodrowego, 2) mlodego wieku 
chorego, 3) rozleglosci zmian, 4) oraz braku wyrainego za- 
kazenia. 
Chory byl leczony na naszym oddziale w ten sposob, ze 
dostal 6 serji wcierek rt
ci.owych: pierwsz'l po 2 1 /2 gr., nast
pne 
po 3 gr. Rownoczesnie chory dostawal dozylnie roztwor 10'1; 
jodku sodu i w sumie otrzymal 103,5 gr. jodku sodu. Chory po- 
dawal, ie po tej kuracji czuje, ze noga nalezy do niego i nie 
ucieka ku gorze i tylowi przy probach stawania. 
Ze wzgl
du na warunki materjalne chory wypisal si
 z za- 
leceniem prowadzenia dalszej kuracji jodowej oraz noszenia 
ortopedycznego pasL 



St1'. J3J 


MEDYCYNA 


NJU 


o y sku 5 j a: 


Wedlug kol. E I e k tor 0 wi c z a zmiany kostne, przedsta- 
wione w powyzszym przypadku, nie odpowiadaj1l zmianom przy 
osteoUl,tbl'opatia tabetica. Obraz rentgenologiczny jest nietypo- 
"'y. Z drugiej jednak strony zmiany te nie odpowiadajq rowniez 
innym znanym cierpieniom. 
Kot. Hi g i e r sen. stwierdza, ze dodatni wynilt leczenia 
specyficzncgo przemawia przeciwko rozpoznaniu osteoarthropatji 
tabetycznej, gdyz w tej ostatniej leczenie przeciwkilowe zwykle 
nie pomaga. 
Kol. Mus z kat e n b 1 i t podkresla, ze przedstawiony przy- 
padek nie jest pro sty pod wzgl
dem rozpoznawczym. Cechy 
anatomiczne schorzenia nie odpowiadaj'l obrazowi osteo-chon- 
droartbropatji tabetycznej, a ma si
 raczej wrazenie procesu 
rozpadowego, kto..y odpowiadalby sprawie kilakowej. Dlatego 
tez kol. Mus z kat e n h lit sklonny jest przypuscie, ie pier. 
wotny proces niszcz'lcy zostal powiklany momentami neuro-tro- 
ficznemi, uzaleznionemi prawdopodobnie spraw'l paraluety czn 1l. 
Kol. S erne r a u - S i e m i a now ski uwaza, ze w ramach 
istniej1l c ych obrazow klinicznych trudno pomidcie powyzszy 
przypadek inaczej, niz to zrobil prelegent, mimo slusznych za- 
strzezen co do domieszki zjawisk paraluetycznych, uczynionych 
przez poszczegolnych oponent6w. Wogole t. zw. czyste przy- 
padki arthropatji tabety, znej mUSZ1l uchodzie za rzadkie i w pi- 
smiennictwie odnosnem przewainie spotyka si
 mieszane 
W odpowiedzi kol. Wa I a w ski zaznacza, ze dana spra- 
wa musi bye rozpoznana jako osteoartbropatia tabetic a, gdyz 
tak duze zniszczenie glowki i torehki stawowej oraz duze ztolii 
wapnia w tkankach mii;kkich spotyka sii; tylko w tej jednostce 
chorobowej w przebiegu bezbolesnym. Co si
 tyczy pop..awy 
po dozylnem podawaniu jodu, to poprawa byla ogolna, subjek- 
tywna, natomiast poprawy miejscowej rentgenologicznie nie 
stwierdzono. 


Z II Kliniki Wewn. U. W. 
Dyrekto.. Prof. W. Orlowski. 


Dr. M. GOLDMAN sjr 


Przypadek nadnerczaka z przerzutami do pluc. 


Chory lat 37, zonaty, urz
dnik Zglosil si
 z powodu kaszlu, 
utrzymuj'lcego si
 od 3 miesi
cy, wychudzenia i ogolnego osla- 
bienia. Kaszel suchy, cZi;sto miewal charakter napadu kaszlo- 
wego kokluszu, jak twierdzi chory, z biegiem czasu stawal si
 
coraz uporczywszy. Przed 3 ma tygodniami dol1lczylo si
 krwio- 
plucie w i10sci okolo 100 cm. 3 w godzinach rannych, tuz po 
przebudzeniu sii; - krwioplucie powtarzalo si
 w odst
pach pa- 
rodniowych. Pozostale wywiady bez znaczenia. 
Chory wzrostu sredniego, blady, wychudzony. ro ciala 
36,4" - 37,3'" oddechy nie przyspieszone. Gruczoly chlonne nie- 
wyczuwalne. Klatka piersiowa przy ogl'ldaniu nie przedstawia 
wybitniejszych odchyleii od normy. Badanie fizykalne: obnizenie 
dolnych granic pluc, ruchomose oddechowa bardzo ograniczona; 
nieznaczne przytlumienie odglosu opukowego po obu stronach, 
si
gaj'lce od gory do 1 
 dolnej cz
sci lopatki, wyrainiejsze 
nad grzebieniem prawej lopatki: na pOLostalej przestrzeni odglos 
normalny plucny z lekkim przydiwi
kiem b
benkowym poniiej 
k q t6w obu lopatek; oddech p
cherzykowy na calej przestrzeni, 
oslahiony poniZej lopatek, rz
zenia drobnobankowe przy gl
b- 
szych oddechach ponizej k'lta lewej lopatld; drzenie glosowe 
wyczuwalne na calej przestrzeni, wzmozone poniZej k1ltow obu 
lopatek; przewodnictwo glosu zmian nie wykazuje; od przodu - 
liczne I'zi;zenia drobnobankowe nad i pod I obojczykiem 
i w pasze lewej. W ukladzie kr1lzenia, cisnieniu krwi - brak 
wyrainiejszych odchylen od normy. 
W jamie brzusznej stwierdzono znacznie powic:kszon1l, 
gladk1l praw1l nerk
. R..ntgenogram klatld piersiowej wykazal 
w mi1lzszu obu pluc obecnose licznych okr1lglych, ostro odgra- 
niczonych cieni, ktore rozpoznano, jako zmiany nowotworowe. 
Badanie moczu, kalu, plwociny, rentgen przewodu pokarmowego, 
odczyn Wassermanna, Weinberga we krwi - dane prawidlowe. 
Czynnosciowe badanie nerek wykonane przez dozylne wstrzyk. 
nii;cie harwika wykazalo zupelny brak wydzielania prawej nerki. 
Przypadek ten po uwainem zbadan;u go, uzupelniony wy- 
mienionemi badaniami pomocniczemi, przedstawia si
 zupelnie 
prosto, zarowno pod wzgl
dem rozpoznawczym. co do rokowa- 
nia, jak rowniei i postc:powania leczniczego. Przedstawiony 


zostal ze wzgl
du na niestosunek objawow stwierdzonych pod- 
czas badania fizykalnego do obrazu rentgenologicznego pluc 
i do zmian istotnych w mi1lzszu plucnym. Rowniez bri\k krwio- 
moczu stanowi osobliwose przebiegu w tym przypadku. I\rwio- 
mocz w przebiegu nadnerczaka, usadowinnt'go w nerce zazwy- 
czaj juz na dlugo wyprzedza wyczuwa!ny guz nerlorow ograniczonych nie wykazu. 
jil; na przekroju S1l rozowo-szare z rownie wyraznil siatkil naczyn 
chlonnych, jak na powierzchni, tylko utworzonil jakby z drob- 
niutkich, jak lepek szpilki, guzeczkow, ukladaj'lcych sit;; rozanco- 
wato; przekroj jest suchy, pluca dose spoiste. 
Badanie mikroskopowe wycinkow z guza pierwotnego 
i z przerzutow wykaza/o utkanie raka gruczolowego, wydzielajil- 
cego sluz, cz
sciowo zas raka lite go (carcinoma adenoides mu- 
dparum partim carcinoma solidum). W wycinkach z pluc niemal 


we wszystkich naczyniach ch!onnych widae rozrastaj'lce sii; ko- 
morki nowotworowe tego samego typu co w guzie okri;znicy, 
miejscami rak wrasta do oddzielnych pi;cherzykow plucnych, 
naogol jednak p
cherzyki S'l puste. Przypadki szerzenia sii; raka 
w naczyniach chlonnych pluc Sil rzadkie, wsrod znanych przy 
padkow najczi;stszem miejscem pierwotnego raka by! zol'ldek 
i gruczol piersiowy. 
4. Kol. Rut k 0 w 5 k i J. (czlonek T-wa) - przedstawi! 
przypadek .Haemopbiliae renalis. (streszczenie wlasne). 
Przypadek demonstrowany przezemnie zasluguje na uwag
 
ze wzgli;du na trudnosci rozpoznawcze, wybor wskazan leczni- 
czych, zagadkowose pochodzenia sprawy chorobowej i rzadkose 
wyst
powania jej. 
Chora, 32.letnia manikiurzystka, zgloslla sii; do Klin. Chir. 
2 ej U. W. ze skargami na oddawanie krwawego moczu i bole 
w okolicy Ii;diwiowej prawej. Wszystko to trwa od 5-u miesii;- 
cy. Napadow bolowych nie bylo, mocz oddaje 3--4 razy dzien- 
nie. Pozatem pacjentka uskarza sii; na silne oslabienie i cz
ste 
bicia serca. 12 lat temu przechodzila dur powrotny. Wywiady 
rodzinne bez znaczenia. 
Chora bardzo blada, budowy wiltlej. W narz'ldach we- 
wni;trznych, poza prawostronnym objawem Goldflama, przy ogol- 
nem badaniu nic szczeeolnego nie wykryto. 
Bad ani e m 0 c Z U: mocz czerwony jak barszcz, odczyn 
kwasny, bialko +, cukier -, osad - cale pole usiane krwin- 
kami. 
C y 5 to s k 0 p j a; pojemnose pi;cherza okolo 230 em., 
sluzowka pi;cherza bardzo blada, ujscia moczowodow bez zmian, 
z prawego wytryska fala brwawa. Proba czynnosciowa z indy- 
gokarmin1l wykazala jednakowo dobr'l sprawnose ol)u nerek 
(barwik zaczill sii; wydzielae po pi
ciu minutach). 
Bad ani e k r w i: cz. c. krwi 3.200.000; b c. 8.000; Hb. 55%; 
indo 0,7, neutrof. 55,5"io, limfoc. 4lio. o , monocyty 2,5°'0' eozynof. 
2,0°,0' czas krzepnii;cia prawidlowy. 
Roe n t g e n: brak uchwytnych cieni6w kamieni w obr
- 
bie drog moczowych. 
P y e log r a f j ado Z y I n a (tenebryl): zarysy miedniczki 
lewej prawidlowe, po stronie prawej kielichy male, 0 wilskiem 
swietIe. 
Objawem wysuwaj1lcym sii; na plan pierwszy w naszym 
przypadku byl wybitny krwiomocz makroskopowy. Objaw ten 
spotykamy w gruilicy nerek, kamicy, nowotworach, wreszcie 
w nielicznej grupie przypadkow zaliczonych do t. zw. krwiomo- 
czow rdzennych. 0 nieja
nem pochodzeniu. Kamici; w naszym 
przypadku moglismy wyl'lczye na zasadzie wynikow ujemnych 
badania rentgenowskiego i braku napadow bolowych, gruilici; ze 
wzgli;du na dobr'l sprawnose nerki i brak objawow pi;cherzo. 
wych. Pozostala mozliwose istnienia sprawy nowotworowej, 
wzgl krwiomoczu rdzennego, ktore uprawnialy do zabiegu chi- 
rurgicznego. 
Operacjt;; wykonalem dnia 14 stycznia r. b. Odslonit;;ta 
nerka prawa z zewniltrz i makroskopowo nie wykazywala zmian 
zadnych, z wyj'ltkiem, ze by/a dosye mala. Mozna bylo j'l roz- 
ciqe w celu obejrzenia wni;trza 1 miedniczki (brodawczak?). 
Bior'lc jednak pod uwagi;. ze nawet, gdyby badanie to dalo wy- 
nik ujemny, pozostawienie nerki krwawiilcej. nie mialoby wido- 
kow na samoistne wyleczenie - nerka zostala usuni
ta bez 
uprzedniego przecii;cia jej. Przebieg pooperacyjny by! g!adki, 
Hose dobowa moczu przesz!o 1 litr, mocz bez krwi, i10se cz C. 
krwi wzrosla do 4.470.000 (,Jlytki 223.000). 
Bad ani e m i k r 0 s k 0 pow e (dr. A. S i e die c k a) 
usuni
tej nerki wykazalo zmiany szkliste w niektorych klt;;bkach 
i nacieki drobnokomorkowe, rozpoznanie brzmialo: pyelonepbri- 
tis et ureteritis cbronica in studio cicatrisationis. 
POdobny przypadek krwiomoczu rdzennego, rowniez u ko- 
biety, operowalem przed kiIku laty, taHe z wynikiem pomyslnym. 
Na zakonczenie chcialbym podkreslie, ze w przypadkach 
krwiomoczu nie nalezy zwlekae z cystoskopjil i wykonae j1l w mo- 
mencie krwawienia, gdyz tylko wowczas bi;dziemy w stanie wy- 
krye irodlo krwiomoczu. 
R 0 z p raw y: Kol. Wag n e r K., czlonek T-wa, zapytuje, 
czy bylo przeprowadzone bakterJologiczne badanie mocZu. Przy- 
puszcza, ze przyczynil krwawienia bylo zapalenie miedniczek 
i nerek wywolane przez paleczki; okr
inicy. 
Kol. G I u z ins k i A., czlonek T.wa, uwaza, ze krwawienie 
bylo objawem jednostronnego zapalenia krwiotocznego nerek; 
nie bylo one samoistne, gdyz zmiany anatomiczne wyjasniajl\ 
przyczyni; dostatecznie. Nalezy ustalie przyczyni; stanow pod- 
gor'lczkowych (pluca?). 



-- 


.. 


8t1'. 437 


lVIEDYCYNA 



H 


Kol. K r y n ski L., czlonek T-wa, uwaza usunii;cie nerki 
krwawiqcej za uzasadnione. Dziwne jest, ze krwawienie wystqpi- 
10 w tak poinym okresie przewleldego zapalenia srodmiqzszowe- 
go nerki. Poprawki tytulu nie uwaza za odpowiedni1l' 
Kol. K 0 n 0 p n i c k i J., czlonek T-wa, zapytuje 0 mocznik 
we krwi i cisnienie krwi. 
Kol. Rut k 0 w ski J., czlonek T-wa, uwaza krwawiqczki; 
(hemofiJja) miejscowq za przej..w cierpienia ogolnego. Odpo- 
wiedniejsz1l nazw'1 w przedstawionym przypadku bylaby nazwa 
krwawienia samoistnego (haemorrbagia essentia/is). Zapalenie 
przewlekle w nerkach wysti;puje zawsze obustronnie. i"locznika 
we krwi nie badano, cisnienie zas bylo niskie. W moczu krwi. 
nek czerwonych niema. W plucach stwierdzono tylko nieznacz. 
ne zmiany. 
5. Kol. M i k u low ski WI., czlonek T-wa, omowil . Rol,. 
kily w etjologji cukrzycy dzieci,.cej" (streszczenie wlasne). 
Kila wrodzona moze powodowae cukrzyq;. Podczas, gdy 
na materjale cukrzycy szpitala KariJla i Marji w Warszawie 
stwierdzalo sii; przed 3 latami w 43 0 ° przypadkow anamnestycz- 
nie, kliniczme, lub serologicznie Istnienie kily wrodzonej u dzie. 
ci z cukrzyc'1, to w nasti;pnem 3.leciu czt;;stose kily wrodzonej 
u dzieci z cukrzyc'1 wzrosla do 71.4 0 0' Badanie krzywej pozio. 
mu cukru we krwi na materjale 80 dzieci z kilq wrodzonq wy- 
kazywalo tendencji; do patologicznej hyperglikemji. Krytyczne 
rozpatrywanie pismiennictwa 0 cukrzycy dziecii;cej - prowa. 
dzi do wniosku, ze rola etjologji lub tylko koegzystencji kilowej 
nie byla przez autorow dowodnie wyl'1czona. Chi;e wyrobienia 
sobie opinji w tym wzgli;dzie wymagae powinna od pedjatr6w 
zastosowania bardziej szczeg610wych kryterjow anamnestycznych, 
biologicznych i klinicznych - wobec dzieci z cukrzyc'1. Nieza. 
leznie od potrzeby tej scislosci w szukaniu lub wyl'1czaniu kon. 
stytucji kilowej obserwacja kliniki cukrzycy - nasuwa odkrycie 
szeregu analogji w/asciwych obu tym jednostkom chorobowym. 
W cukrzycy dZleclt;;cej istnienie malformacji i anomalji wrodzo. 
nych - jest objawem czt;;stym i charakterystycznym - i sarna 
cukrzyca jest w istocie swej form'1 anomalji w odniesieniu do 
mniej wartosciowych wysepek Langerhansa. U dzieci kilowych 
spotykamy sii; rowniez z cZi;stosciq malformacji i anomalji wrodzo- 
nych. l\hnika uczy, ze najwazniejszym czynnikiem etjologicznym 
wszystkich anomalji jest kila. Podobna analogja dotyczy neuro- 
patjl i stanow konwulsyjnych, znamiennych dla dzieci kilowych 
i dla dzieci z cukrzycq. Neurotropiczne powinowactwo pasozyta 
kilowego prowadzi w skutku do dawno znanych zespolow cu- 
krzycy na tIe schorzen kilowych ukladu nerwowego. Anatomja 
i fizjologja cukrzycy zna fakty schorzen kilowych trzustki, lub 
W1ltroby. lstniejil takze argumenty leczenia etjologicznego swoi- 
stego w cukrzycy kilowej - S'1 one jednak trudno przekonywu- 
j1lce, ze wzglt;;du na marski, przewaznie nieuleczalny typ zmian 
anatomicznych i ze wzgli;du na wazmejszq roli; przypadajqc'1 
insulinie w zagadnieniu leczenia objawowego cukrzycy, zwlasz- 
cza dzie cit;;cej. 
6. Kol. G rot t J. W., czlonek T-wn, wyglosil odczyt p. t. 
8Cukrzyca a ciqza. (streszczenie wlasne). 
Wsr6d dawnych autorow przewazalo mniemanie, ze nie- 
wiasty chore na cukrzyct;; w ciqzi; nie zachodz1l, wskutek zmian 
powodowanych przez tt;; chorobt;; w narz'1dach riJdnych kobie- 
cych. Dalsze spostrzezenia wykazaly, ze nie zawsze tak bye 
moze, ze zwlaszcza w przypadkach Izejszych kobieta chora na 
cukrzyci; nie tylko moze zajse w ci'1Zi;, lecz moze pomyslnie do- 
nosie i urodziC zdrowe dziecko. Tak szczi;sliwy epilog powikla- 
nia cukrzycy przez ciqzi;, w erze przedinsulinowej nalezal jed- 
nak do bardzo nielicznych wyjqtkow, gdyz przewazr.ie konczylo 
sii; wszystko smiertelnosci'1 matek w 50",0' a dzieci w 80%. Od 
chwili rozpowszechnienia sii; stosowania insuliny wyniki spo- 
strzezen autorow zaczynajq przemawiae na korzyse matek 
i dzieci. OtOz z rozwazenia 55 przypadkow ciqzy w cukrzycy 
zebranych przez prelegenta w dosti;pnem mu pismiennictwie 
oraz spostrzezen wlasnych wynika, ze 48 niewiast przeszlo 
sZczt;;sliwie por6d (ew. zabieg operacYJny), zgini;lo tylko 1 (za- 
ledwle 13"io). 
Widac tu, ze w por6wnaniu z tern, co spotykano jeszcze 
bardzo niedawno, zaszla ogromna roznica i to wybitnie na ko- 
rzyse. Niew'1tpliwle, ze tego rodzaju pomyslne wyniki zawdzii;- 
czarny umieji;tnej opiece lekarskiej, oraz Posti;pom w lecznictwle 
cukrzycy dzii;ki odkryciu insuliny oraz dZli;ki ulepszeniu lecze. 
nia djetetycznego. 
Jezeli idzie 0 105 dzieci, to i tu w ostatnich czasach za- 
szly zmiany na lepsze. Po odliczeniu od wyzej wspomnianych 
55 spostrzezen ci'1zy w cukrzycy przypadk6w zakonczonych 
sztucznem poronieniem wynika, ze w 49 przypadkach 42 razy 


(84 0 0 ) matki pozostaly przy zyciu, zmarlo 7 (16 % ), Co sii; zas 
tyczy dzieci, to na og6ln'1 Iiczbi; 49 porod6w urodzilo Sli; zy- 
wych 31 (64 0 
), martwych zas 18, t. j. 36"'0' Widzimy wii;C, ze 
i tu ostatnie lata przyniosly wybitnq zmiani; na korzyse. Jezeli 
zwazymy jeszcze, ze nie we wszystkich przypadkach wlqczonych 
do niniejszego zestawienia mieli autorzy moznose przeprowa- 
dzenia nalezytego leczenia, to okolicznosc ta musi napawae nas 
tylko otuchq, ze w przyszlosci prawidlowe leczenie matek cho 
rych na cukrzyci; zapewni nam jeszcze lepsze wyniki, zarowno 
dla nich samych, jak i dla ich dzieci oraz, ze przerywanie ciqzy 
w tych razach nie bi;dzie juz tak'1 koniecznosci1l, jak to mialo 
miejsce dot'1d. 
7. Kol. G rot t J. W., czlonek T-wa, i kol. S k 0 t n i c k i Z. 
przedstaw Ii .Dwa przypadki pomyslnej ciqzy u cborycb na cu- 
krzyc,... (Streszczenie wlasne). 
Prelegenci om6wili przebieg ciqzy u 2 niewiast chorych 
na cukrzyci;. Jedna z nich S. H't lat 25, z lekk'1 postaciq cu- 
krzycy, przebyla pomyslnie ci'1zi;, rodzqc zywe i zdrowe dziecko, 
dzii;ki leczeniu djetq tylko; druga pacjentka L M., lat 27, ze 
srednio.cii;zk1l cukrzycq, w ci'1gu leczenia djetq i insulinq zaszla 
w ci'1Zi; poraz pierwszy w r. 19jO, a poraz drugi w r. 1931, ro- 
dzqc za kazdym razem pomyslnie zywe i zdrowe dzieci. U obu 
chorych w przebiegu ci1lzy nastqpila wybitna poprawa przemiany 
wi;glowodanowej. U chorej L. M. po porodzie zwykle nasti;po- 
walo pewne pogorszenie tolerancji w stosunku do stanu spo- 
strzeganego pod koniec ci1lzy. W obu przypadkach zachowanie 
sit;; przemiany wl;glowodanowej dokladnie przekontrolowano, ba- 
daj1lc okresowo krzywe cukru we krwi po obciqzeniu glukozq. 
R 0 z p raw y n a d pun k tam i 6 i 7 p 0 r z il d- 
k u 0 bra d: 
Kot. G I u z ins k i A., czlonek T-wa, powoluje sii; na ba- 
dania cukromoczu u cii;zarnych, przeprowadzone w Klinice 
Chor. Wewn. Uniw. J. K., (R e i c hen 5 t e i n i H 0 I c). Spo- 
strzegano tylko cukromocz pokarmowy (glycosul'ia a/imentaris). 
Natomiast cukr6wka moczowa nie wysti;powala nigdy. CiilZ., 
w cukrzycy przebiega niepomyslnie, 0 ile cukrzyca trwala od 
wielu lat. W tych przypadkach, gdy wysti;puje tylko cukromocz, 
spowodowany np. nadmiern1l czynnosci'1 tarczycy, to chora mo- 
ze zajse w ci'1zi; i dzieci wychowae. Przytacza i omawia odpo- 
wiednie przyklady. 
Kol. G rot t J. W., czlonek T-wa, (streszczenie wlasne). 
Na badania He i c hen s t e i n a ogloszone drukiem w 1909 
roku z Lwowskiej kliniki p. rektora G I u z ins k i ego powoly- 
wa/em sii; bardzo obszernie w pierwszej CZi;sci mej pracy, mo- 
wi'1c w dniu 7.m. b. r. 0 cukromoczu w ci'1zy, Przypadek przy- 
toczony przez p. Rektora jest zasadniczo rozny od przedstawio- 
nych tu dwuch spostrzezen przezemnie wraz z koleg1l Z. S k 0 t- 
nic Kim. 
W nadczynnosci gruczolu tarczowego cukromocz rowniez 
wysti;puje latwo, lecz krzywa cukru we krwi po obci1lzeniu glu- 
kozq przewaznie bywa wyzsza niz normalnie, poziom glikemjl 
podnosi sii; niejednokrotnie powyzej progu nerkowego, czyli 
w tych razach mamy juz do czynienia z mal'1 patologj'1 w obri;- 
bie przemiany wi;glowodanowej. W cukromoczu cii;zarnych na. 
tomiast cukier wysti;puje w moczu przy prawidlowej krzywej 
cukru we krwi, wskutek obnizenia progu nerkowego w nasti;p- 
stwie zadzialanie czynnik6w wchodz1lcych w grt; w ciqzy. 
Pacjentki przytoczone przez nas byly juz chore na cukrzyci; 
przed zajsciem w ciqzi;, pierwsza z nich, jako przypadek dose 
cii;Zki, byla leczona nietylko djetq, lecz i insuhnq. MUSZi; za- 
znaczye, ze w pismiennictwie posiadamy juz pojedyncze opisy 
przypadk6w zajscia w ci'1Zi; i donoszenia pomyslnie plodu przez 
osoby chore na ci
zkq cukrzyct;; od szeregu lat, wobec czego 
przypadki podane tu przez nas, nie sq odosobnione. 


Prezes: L. Paszkiewicz. 


Sekretarz Doroczny: K. Cbodkowski. 


POSIEDZENIE NAUKOWE dnia 4 kwietnia 1933 roku. 


Obecnych czlonkow T.wa - 59. 
Wprowadzonych gosci - 57. 
1. Protokol posiedzenia naukowego z dnia 28 marca 1933 r. 
przyji;to. 
2. Kol. Prezes zawiadomil 0: a) XIII reunion d. I. societe 
de neurologie de Paris 31 V. 1933 r., b) odezwie z prosb1l 
o oHary na rzecz T.wa ..Kropla mleka". 



St1'. 438 


MEDYCYNA 


oM 14 


3. Kol. R a d I ins k i Z. i K u I i g 0 w ski Z., czlonkowie 
T-wa, przedstawili .Przypadek ependymogliomatosis rdzenia w 5lat 
po operacji" (streszczenie wlasne). 
Chora K M., lat 47. W 1926 roku u dotychczas, poza at a- 
kami migreny, zupelnie zdrowej kobiety zjawia sii; uczucie sclq- 
gania w krzyzu i w prawej pachwinie wraz z nieznacznem osla- 
bieniem obydwu konczyn. Prawie rownoczesnie objawy wrzodu 
zolqdka, doprowadzajqce do zabiegu (prof. R a d I ins k i). Na 
jesieni 1927 roku w Klinice Neurologicznej stwierdzono parapa- 
rezi; kurczow1l. zespol Brown-Sequarda prawostronny, CZi;sciowq 
blokadi; przestrzeni podpaji;czyn6wkowych. Lipjodol gorny za- 
trzymywal sii; na gornym brzegu 0 6 , W styczniu 1928 roku usu- 
nii;to (Prof. R a d I ins k i) guz mii;kkawy, nieco sii; rozlazqcy, 
3 - 5 cm., podtwardowkowy, obejmujqcy w pewnem miejscu 
rdzen ze wszystkich stron. Guz b}'1 w 
cislej Iqcznosci z rdze- 
niem, usunii;to go niecalkowicie. Po operacjl zatrzymanie mo- 
czu i pogorszenie niedowladu koncLyn wraz z nasileniem bolow 
korzonkowych_ Jako niezdolna do pracy i ze wzgli;du na za- 
sadnicze rozpoznanie guza srodrdzeniowego najprawdopodobniej 
nieuleczalna, w maju 1929 roku umieszczona w przytulku w Go- 
rze Kalwarji. Ostatnio zglasza sii; z zapytaniem, czy stan zdro- 
wia pozwala na obji;cie zajt:cia kucharki. Obecnie stwierdza si
 
niewielkq parezi; kurczowq prawej konczyny z obustronnym Ba- 
binskim i Rossolimo. Nieznaczne obnizenie czucia b61u na Ie. 
wei dolnej konczynie. Mierna ataksja obustronna. W obri;bie 
Os - 0" po str. prawej obnizenie czucia. Chodzi, powl6CZ1lC 
prawq konczynq i nieco wyrzucai1lc nogi. BlOr1lc praktycznie 
chora jest zdolna do lekkiej pracy. 
Przypadek pokazano ze wzgli;du na niezwykl q rzadkose 
pomyslnych wynikow operacyjnych w guzach srodrdzeniowych 
wogole, a w szczegolnosci ze wzgll;du na budowi; - guz nalezy 
d, ependymogliomatow. W omawianym przypadku mozliwe jest 
nerwowe pochodzenie wrzodu zolqdka, ze wzgli;du na rowno. 
czesne wysti;powilPie objawow choroby wrzodowej i guza rdze- 
nia, rozwoj guza na wysokosci odcinkow unerwiajqcych zol1ldek 
i prawdopodobne rozrastanie sii; guza wzdluz istoty szarej, co 
mogloby powodowae zaji;cie osrodka wegetatywnego dla zo- 
Iqdka. 
R 0 z p raw y. Kol. R a d I ins k i Z. podaje, ze chora 
przebyla 2 cii;zkie zabiegi operacyjne z powodu wrzodu blizno- 
watego dwunastnicy i gU2a rdzeniil Guz byl cZi;sciowo poza -, 
cZi;sciowo wewnqtrzrdzeniowy. Tkanki; nowotworow,\ usunii;to 
prawdopodobnie niecalkowicie. Od zabiegu uplyn.;;lo 5 lat, stan 
chorej poprawil sii; przez ten CZaS znacznie. Nie mozna prze- 
widziee jaki bi;dzie dalszy przebieg. Zwraca uwagi; na r6zne 
rozpoznania histologiczne w przedstawionym przypadku. Rozpo- 
znawano bowiem leiomyoma, meningoblastoma a wreszcie- 
ependymoglioma. 
Kol. Pre z e s w
tpi, by w przedstawionych preparatach 
m6g1 ktokolwiek rozpoznae "mii;sniaka gladkokom6rkowego". 
Kol. K u I i g 0 w 5 k i Z., czlonek T -wa, zaznacza, ze 
ostatnie rozpoznanie oparto ita najnowszych zdobyczach nauki 
o glejakach. 
4. Kol. S I a win ski Z. i J a k i mow i c z WI., czlon. 
kowie T-w/!, przedstawili. .Przypadek operowanego guza zew- 
nqtrzrdzeniowego" (streszczenie wlasne). 
Rolnik, lat 40, przybyl do kliniki neurologicznej U. W. 
14.V. 1932 r. z powodu silnego niedowladu konczyn dolnych. 
Choroba rozpoczi;la sii; na rok przedtem bolami w okolicy Ii;di. 
wiowej i jednoczesnem oslabieniem konczyn; z CZilsem impo- 
tentia i utrudnione oddawanie moczu. W marcu 1932 r. przestal 
zupelnie chodzie. 
Przedmiotowo w chwili przybycia do Kliniki: w narzqdach 
wewni;trznych nic szczegolnego. Bardzo znaczny niedowlad 
kurczowy konczyn dolnych, silniejszy po stronie lewej, z bardzo 
znacznem uposledzeniem wszystkich rodzajow czucia od pach- 
win wdol, przyczem na konczynie prawej zniesienie czucia bolu 
i cieploty (zaznaczony lewostronny zesp61 Brown-Sequarda). 
Czucie ulozenia zniesione w paleach stop. Usztywnienie, upo- 
sledzenie ruchomosci i nieznaczna bolesnose cZi;sci Ii;diwiowej 
i dolnej piersiowej kri;goslupa; zdji;cia rentgenowskie zmian 
w nim nie wykazaly. Nakluciem Ii;dzwiowem otrzymano tylko 
7 cm." plynu ksantochromicznego z 100 krotnie zwii;kszon'l ilos- 
Ci1l bialka, wybitnie dodatniemi odczynami globulinowemi i pra- 
widlowq ilosci'l cialek. Obj. Queckenstedta byl patologiczny. 
Wstrzyknii;ty podpotylicznie lipjodol zatrzymal sii; na gornej 
krawi;dzi XI kri;gu piersiowego_ 
Rozpoznanie sprawy uciskowej rdzenia w okolicy odcinka 
rdzenia odpowiadajqcego trzonowi DXI nie pozostawialo wqtpli- 
wosci; sprawq wywolujqc1l ucisk m6g1 bye guz. lub h'i ze wzgli;- 


du na niezbyt typowe zatrzymanie lipjodolu - zrosty zapalne, 
mogqce stae w posrednim zwi'lzku z przewleklEm zapaleniem 
ropnem kosci goleniowej, na kt6re chory cierpial od lat 20. Ze 
wzgli;du na te mozliwosci probowano leczenia gor1lczkowego 
i naswie laniami rentgenowskiemi, ale bezskutecznie. 
W dniu przepisania na oddzial D-ra S I a win ski ego 
konczyny dolne bvly zupelnie poraione, zachowany byl jedynie 
slaby ruch prostowania paluch a lewego. 
22.VI. 1932 r. laminektomja (Dr. S I a win 5 k i) na prze- 
strzeni DIX do L II. W dolnym biegunie rany operilcyjnej po 
otwarciu opony twardej znaleziono guz 0 ksztalcie daktyla, dlug. 
3 cm, z wyrainq otoczk'l, ktOry po odsunii;ciu 2 p
czkow ner- 
wowych z latwOSC"1l dal sii; wydobye. Zagojenie rany przez 
rychlozrost. Histologicznem badaniem stwierdzono nowotw6r 
o typowej budowie nerwiaka (neurinoma). 
Juz na drugi dzien po operacji pierwsze ruchy w lewej 
konczynie dolnej. W polowie Iipca przy pomocy zaczql stawae, 
w koncu lipca robie pierwsze pr6by chodzenia. Odtqd stala po- 
prawa chodu; nieile chodzi od lutego r. b. (Szybszej poprawie 
stan'll na przeszkodzie nawro! zapalenia ropnego goleni prawej, 
z powodu ktorego w listopadzie u. b. lezal przez 3 tyg.). 
Obecnie ch6d jest niemal zupelnie prawidlowy. Od czasu 
do czasu chory miewa slabe bole w pasie, krzyzu i kolanie le- 
wem, zreszt1l czuje sii; zupelnie dobrze. 
Przedmiotowo: sila w konczynach dolnych dobra, nie- 
znacznie uposledzona tylko w odsiebnych cZi;sciach lewej. Po- 
zostalosci po porazeniu kurczowem wyrazajq sii; nieznacznem 
wygorowaniem odruchow kolanowych idose wyrainym obj. 
Babinskiego po stronie prawej_ Czucie ulozenia w konczynach 
do:nych prawidlowe, z zaburzen czucia powierzchniowego utrzy- 
muje sii; jeszcze slaba niedoczulica. 
5. Kol. Rub i n rot S. wyglosil odczyt p. t. .Przyczynek 
do rentgenoterapji ziarnicy zlosliwer (streszczenie wlasne). 
Jest to schorzenie gruczol6w chtonnych, zaliczane dawniej 
do grupy znanej pod nazwq zbiorowq .bialaczki rzekomej". Pod 
nazwq choroby Hodgkina nalezy rozumiee r6wniez kilka postaci 
chorobowych, z ktorych najczi;sciej spostrzegan'l jest t. ZW. 
lympbogranulomatosis maligna, czyli ziarnica zlosliwa. Jest!o 
schorzenie zapalne, w ktOrem w gruczolach chlonnych rozrasta 
sii; tkanka ziarnicowa. 
Przebieg schorzenia bywa rozmaity, zaleznie od umiejsco- 
wienia; niekiedy przez czas dluzszy moze nie bye iadnych do- 
legliwosci. Rozpoznanie opiera sii; na przebiegu klinicznym 
i obrazie drobnowidowym wyluszczonych gruczol6w (kom6r ki 
Sternberga) oraz na obrazie rentgenologicznym (guz sr6dpier- 
sia, zmiany koseca). W przypadkach 0 umiejscowieniu niedo- 
sti;pnem lub nietypowem rozstrzyga niekiedy rentgenoterapja 
pr6bna. 
Pomyslne wyniki rentgenoterapji ziarnicy zlosliwej podaje 
szereg auto row; ziarniniaki nalez1l do tkanek najbardziej wrazli- 
wych na napromienianie, szczegolnie w okresie pocz1ltkowym. 
Pod wplywem promieni R. tkanka ziarnicowa zamienia si
 na 
tkank.;; bliznowat'l. Po pewnym czasie wysti;pujq nawroty, ktore 
z pocz1ltku rowniez dobrze oddzialywuj1l na napro-nienianie. 
W koncu chorzy gin'l z powodu niedokrewnosci i charlactwa. 
Przecii;tne przezycie wedlug niekt6rych autorow wynosi 3-4 lat. 
R. stosowal rentgenoterapji; w 20 przypadkach ziarnicy 
zlosliwej, z ktorych jeden zyl przeszto 12 lat. Z pomii;dzy spo- 
strzeganych przypadk6w R. przytacza 6 przypadkow, ciekawych 
pod wzgli;dem rozpoznawczym i leczniczym (historje' choroby, 
pokaz rentgenogramow i pokaz jednej chorej z guzem srod- 
piersia). 
Na podstawie swoich spostrzezen R. przychodzi do wnios- 
ku, ze rozmaite wyniki osi1lgane przez r6znych radjoterapeutow 
u tych samych pacjentow mog'l zalezee od techniki, wzgl. me- 
todyki napromieniania. 
R 0 z p raw y: Kol. Lan d a u A., czlonek T-wa, omawiaj1l c 
spostrzegany przypadek ziarnicy z rumieniem guzowatym wlelo- 
postaciowym (u dziewczyny) zwraca uwagi; na trudnosci rozpo- 
znawcze. Zaznacza, ze niekiedy ziamica moze powodowae 
krwioplucia. W przypadku tym naswietlania promieniami rentge- 
nowskiemi (8 naswietlan) spowodowaly znaczn1l poprawi; stanu 
chorej. R6wniez zniknql rumien. 
KoI. Rub i n rot S. zaznacza, iz na pocz'ltku odczytu oma- 
wial krwioplucie w przebiegu ziarnicy u chorych, ktorych leczo- 
no jakoby z powodu gruilicy pluc. Przypadek, omawiany przez 
kol. Lan d a u a A., nadawal sii; do probnych nilswietlan leczni- 
czych. 
6. Kol. C hod It 0 w 5 k i K., czlonek T -wa i kol. 0 y b 0 w- 



NU 


l\lEUYCYNA 


8tr. J39 


5 k i 5 t. przedstawili przypadek "Z kazuistyki powiktari zapaleri 
wyrostka robaczkowego" (streszczenie wlasne). 
Chory lat 36 przybyl do szpitala sw. Stanislawa (Oddzial 
Ora E. Osinski ego) dnia 21 XI-32. Cierpienie obecne rozpoczi;lo 
sii; przed 9 dniami nagle wysokq (do 40')) gor1lczkq, bolem brzu- 
cha i glowy, brakiem laknienia, ogolnem oslabieniem i zaparciern 
stolca. Przed kilku laty przebyl dur brzuszny, w dziecinstwie- 
rozi;. Otoczenie chorego zdcowe 
I. odchylen stanu przedmiotowego stwierdzono: 1. z 01- 
t a c z k 0 w e z a bar w i e n i e s k 0 r y. b i a I k 0 w e k i 5 I u z o- 
w e k, z a c z e r w i e n i e n i e gar d I a. 2. s k roc e n i e 0 d- 
g I 0 5 U 0 P u k 0 w ego nad szczytami plucnemi oraz zaostrze- 
nie szrneru oddechowego na calym obszarze pluc. 3. gluchost 
tonow serca. 4. urn i ark 0 wan e w z d i; c i e pow I 0 k jam y 
b r z u 5 z n e j b e z b 0 I e s nos c i n a u cis k, 0 b r z m i e n i e 
s led z ion y (gorny biegun - VIII zebro, dolny - wvczuwalny 
pod lukiem) i w q t rob y (wystawala w prawej Iinji srodkowo- 
obojczykowej na 2 poprzeczne palee z pod luku, brzeg jej byl 
zaokr1lglony, powierzchnia gladka, niebolesna na ucisk). 
!VI 0 c z: w z m 0 i e n i e i I 0 5 c i u rob i I i n y, 0 b e c- 
nos e bar w i k 0 w z 0 I c i 0 w Y c h. 
K r e W: 24 XI - krwinki czerwone 4.650.000. biale - 4.100, 
Hb - 65
, wskainik zabarwienia - 0,7. Sklad % krwinek bia. 
Iych: 0 b 0 j i; t n 0 chi 0 n n e - 51% (paleczkowate - 1'1" Pi;tlo- 
wate - 28'L p"Jdzielone 22°'0), I i m f 0 c Y t Y 42"/u. Odczyn W i- 
d a I a - 1 : 100. P. B. 1 : 1000. Odczyn Biernackiego (Met. We- 
stergrena) po godzinie 100 mm. 2 XII - 0 d c z y n Wid a I a 
u j e m n y P. B. 1 : 250. 
Cieplota w chwili przybycia 38,6°, nasti;rnie nieznaczny 
spadek do 38,1° wieczorem i 36,8° rano. W 7-m dniu po przyby- 
ciu - 41°, odtqd az do zgonu wysokie wahania niekiedy 0 3° 
tnajwyzsze wzniesienia rano do 4C Q ), towarzyszyly im obfite poty 
i dreszcze. 
8 XII - krwinki biale 10.000, 0 b 0 j i; t n 0 chi 0 n n e 82% 
(pt;;tlowate 45%, podzielone 370o), eozynochlonne 0,5°'0, mono- 
cyty 4,5%, limfocyty 13° 0. 
Stan serca pogarszal sii; stale. Zjawila sii; stale nasilajq- 
ca sii; dusznose, powi
kszylo s i i; row n i e z w z d i; c i e b r z u- 
c h a i z jaw i ! a 5 i i; b 0 I e s nos e u cis k 0 w a pow I 0 k. 
8 XII w y s t 1l P i I y 5 i I neb 0 I e sam 0 i s t new I ewe m 
pod:iebrzu oraz wymioty spozytemi po karma mi. 
Bole te zaji;ly cale nadbrzusze Obrzmienie sledziony zwii;ksza- 
10 sii;: 11 XII - wyrniar podluzny 25 cm. 17 XII - 27 cm. $Ie- 
dziona byla mii;kka, bolesna. N a k ilk a d nip r zed z g o. 
nem wystqpila silna bolesnose w okolicy pi;pka. 
Chory zmart dn. 20 XII-32. 
Rozpoznanie kliniczne: d u r b r z u s z n y r z e k 0 m y B. 
p 0 s 0 c z n i c a, zap a I e n i e m i i; s n i a 5 e r cow ego, r 0 p. 
n e zap a I en i e Pi; c her z y k a z 0 I c i 0 w ego (d z i u r a. 
wi q c e?). 
Bad ani e p 0 s m i e r t n e: w otoczeniu k1ltnicy. mii;- 
dzy ni1l a jelitem cienkiem. znajduie sii; jama wypelniona 
plynem ropiastym. $ciana jamy mocno zrosnii;ta z wyrostkiem 
robaczkowym. $wiatlo jamy ku gorze i ku srodkowi Iqczylo sii; 
tworem wru cionowatym, chelboczqcym, wypelnionym ropiastym 
plynem. Po odpreparowaniu okazalo sii;, ze twor ten odpowia- 
dal z y 1 e k r i; t n i c z 0 - 0 k r i; z n i c z e j i przechodzil bezpo- 
srednio w z y Ii; k r e z k 0 w q go r n q. Ta ostatnia, oraz jej 
doplyw z y la k r t: t n i c z a, rowniez byla wypelniona rozmii;ka' 
jqcemi ropnie mas ami skrzeplinowemi. Podobne zmiany byly 
w pniu z y I y w rot n e j i w z y I e 5 led z ion 0 w e j. Pozatem 
w krezce jelita cienkiego znajdowaly sii; Iiczne m a I e r 0 p- 
n i e, odpowiadaj
ce bildi rozszerzonym zylom, bqdi zropialym 
gruczolom limfatycznym. Wyodri;bnienie duzych pni zylnych by. 
10 trudne ze wzgll;du na zapalenie w ich otoczeniu. )Nyrostek 
nie posiadal polqczenia z jamil ropnia 'przykqtniczego. Sledziona 
olbrzymia (1210 gr.), przedstawiala ob
az znacznego zastoju 
i ostrego obrzmienia. W1ltroba znacznie (waga ponad 3.500 g.) 
obrzmiala, z licznemi ropniami. W tkankach wii;zadla oblego i zy. 
lach przYPi;pkowych ropienie. .W pi;cherzyku zolciowym znajdo- 
\Vala sii; zawartose ropiasta. Zol1ldek i przewod jelitowy - szy- 
frowe zabarwienie sluzowki i wybroczyny. 
Z ropy pobranej z rozszerzonej zyly kr
tniczo'okri;zniczej, 
ropni wqtroby i p
cherzyka zolciowego wyhodowano micrococcus 
catarrhalis (pracownia szpitala sw. Stanislawa). 
Mielismy przeto do czynienia z ropniem okolowyrostko. 
wym, po\Vstalym w nasti;pstwie przebytego zapalenia wyrostka 
robaczkowego; mikroskopowo: przewlekle zapalenie ropne obo. 
strzone. Zapalenie to zaji;lo zyly k r e z k i wyrostk.., powodujqc 
zakrzepowe zapalenie zyl, ktare w dalszym przebiegu zropialo. 


Nasti;pnie sprawa zaji;la zyly krezki jelita bio:lrowego i posuwa- 
la sii; wzdluz swiatla z y I y k r i; t n i c z 0 - 0 k r i; z n i c z e j, zaj. 
mui
c kolejno zyli; krezkowq gornil, pi en zyly wrotnej i jej we- 
wn1ltrzwqtrobowe rozgali;zienia. Wtornie zapalenie przenioslo 
sii; na zyli; sledzionowq i zyly jelita biodrowego Sprzyjal temu 
niewqtpliwie pocz1ltkowo zast6j, a nasti;pnie prqd wsteczny krwi 
w tych :iylach. Male ropnie krezki powstaly na skutek ropnego 
zapalenia zakrzepowegu drobnych jiali;zi iyly krezkowej, lub tez 
zropienia gruczol6w limfatycznych. To ostatnie moglo rozwinqe 
sii; na drodze naczyn limfonosnych, bildi z ropnia przywyrostko- 
\Vego, bqdi z zapalenia okolozylnego. Obrzmienie sledziony by. 
10 ostrym odczynem na zakazenie ustroju. sPoti;gowane wybitnie 
przez zastoj krwi spowodowany przerwaniem zyfrowe 
jej zabarwienie Probt;; wyrownania zaburzen kr1lzenia widzimy 
w rozszerzeniu zyl przYPi;pkowych. Skonczyla sii; Ona jednak 
dla ustroju niepomyslnie przeniesieniem zakazenia w tl; okoli- 
ci; ustroju. 
Rozpoznanie posmiertne: Thrombopylephlebitis purulen,ta 
extra-et intrahepatic a et tbrombopblebitis purulenta mesarOlca 
superior et ileocolic a et lienalis e periappendicitide purulenta 
saccata (abs::essus periappendicularis) subsequente tumore per- 
ll1agno lienis partim septico, partim venostatico. lymphadenitide 
Pllrulenta acuta mesenteriali et portae bepatis. trombopb1ebitide 
purulenta ligamenti teretis et paraumbilicali et cbolecystitide pu- 
rulenta acuta gradus levioris atque icteru universali gradus me- 
diocris. Pigmentatio mucosae ventriculi. duodeni. intestini tenuis 
et Cl'assi Haemerrhagiae confluentes mucosae ventriculi. Dila- 
tatio cordis e steatosi degenerativa myocardii. Steatosis simplex 
renum. Empbysema essentiale alveolare pulmonum. Broncbitis 
mucopurulenta diffusa chroni __a. Tonsillitis cicatrisans cbronica- 
Adhaesiones apicales pleurae utriusque. 
Przypadek nalezy do stosunkowo cZi;sto spotykanych po- 
wiklan zapalen wyrostka robaczkowego. Zasluguje na uwagi; 
wyj1l tkow ym zespolem obrazow anatomicznych, Iqczqcych sii; 
scisle w jedn1l calose. 
Rozpoznanie kliniczne bylo trudne, zwlaszcza wobec wy 
nikow badan pomocniczych, kieruj1lcych mysl klinicysty w kie- 
runku paraduru B i jego powiklan. 
7. Kol S z per J., czlonek T -wa. wyglosil odczyt p. t.: 
. W sprawie leczenia ropni pluc" (streszczenia nie nadeslal). 
R 0 z p raw y: Kol. K r y n ski L., czlonek T-wa, uwaza, ze 
w leczeniu ropni pluc nie mozna ustalie scislych wskazan do 
zabiegu. Od za
ady .ubi pus, ibi evacua" istnieje du:io od- 
sti;pstw, zwlaszcza tam gdzie S1l mozliwosci odplywu ropy dro- 
gami naturalnemi (np. przez oskrzele). Nakluwanie ropni pluc 
jest niebezpieczne. Doswiadczenie poucza, ze ropnie pluc 
w wii;kszosci przypadkow nadaj1l sii; do oproznienia operacyjne- 
go, jednak nie nalezy z niem spieszyc. 
Kot. Bra t k 0 W 5 k i E., czlonek T-wa, sqdzi, ze ropnie 
pluc najczi;sciej zdarzaj1l sii; jako powiklania grypy. Najczi;sciej 
stosowanem leczeniem jest oproznienie za pomocil bronchosko. 
pji. Gdy to sii; nie udaje, stosuje si
 leczenie zachowawcze 
(alkohol, bizmut, nowarsenobenzol) w polqczeniu ze szczepion- 
kami. 
Kot. 0 i; b i c k i K, czlonek T wa, stosowal w jednym przy- 
padku wyrwanie nerwu przeponowego z bardzo dobryrn wyni- 
kiem leczniczym. Sildzi, ze wyrwanie nerwu przeponowego 
powinno poprzedzae inne powazniejsze zabiegi operacyjne 
w przypadkach ropni pluc, zakwalifikowanych do chirurgicznego 
oproznienia. 
Kol. Go r e c k i Zdz, czlonek T-wa, (streszczenie wlasne). 
Kol G. stwierdza. ze przypadki ropni plu/; u nas nie na- 
lez
 do rzadkosci, 0 ile chodzi 0 oddzialy chorob wewni;trznych. 
I tak w ostatnich 7-miu miesiqcach widzial w I Klin. Chor. Wew. 
(Szp. sw. Ducha) i w Szp. $w. Stanislawa - 6 przypadkow ropni, 
z tych cztery ropnie zgorzelinowe. 
KoI. G. nie moze zgodzie sii; z twierdzeniem, ze leczenie 
internistyczne daje te same wyniki, co nieleczenie, gdyz ropnie 
leczq sii; same. . Aczkolwiek idealem internisty jest leczenie 



N 14 


8t1'. 440 


MEDYCYNA 


s
oiste, to jednak istnieje znacZna liczba cierpien, w kt6rych 
me posiadamy srodkow, czy sposobow swoistych leczenia. 
W tych chorobach zadaniem intemisty jest stwarz.anie odpo- 
wiednich warunkow i pobudzenia sit obronnych ustroju w walee 
z chorob1l i tego "fizjologicznego. sposobu leczenia nie nalezy 
lel,cewazve, ani tez utozsamiae z samowyleczeniem- Tylko 
w ropniach pochodzenia pelzakowego posiadamy lek swoistV: 
emetyni;. ale la etjologja u nas jest bardzo rzadka. W leczeniu 
ropni pluc u nas nie posiadamy leku swoistego. dlatego tez 
leczenie ich idzie w dwu kierunkach. Po pierwsze w mysl za- 
sady: ubi pus ibi evacua, co podkreslal prof. K r y n 5 k i, wyko- 
rzystujemy naturalny r dplyw ropy przez oskrzela. Nie jest tu 
niezbi;dne ulozenie S erg e n t a. nalezy jednak dbae 0 to, by 
chory pari; razy dziennie przybieral ti; pozycji;, w ktorej odplyw 
ropy jest najlepszy. Niekiedy odplyw ten ulega wstrzymaniu; 
jeden z takich przypadkow, kol. G., skierowal do kliniki oto-Ia- 
ryngologiczny prof. E r b r i c h a, gdzie dokonano bronchoskopji, 
i aspirowano przeszlo J/s szklanki ropy, poczem chory w niedlu- 
gim czasie wyzdrowial. 0 tej pomocy laryngologow nie mozna 
zapominae tern bardziej, ze zabieg ten w ri;kach doswiadczo- 
nych nie przedstawia niebezpieczenstwa. Po drugie nalezy po. 
budzae sily obronne ustroju podobnie, jak to czynimy w kazdym 
przypadku, gdzie w gri; wchodZ1l drobnoustroje. Poniewaz nie 
posiadamy swoistych surowic. przeto stosujemy chi;tnie szcze- 
pionki, i to prawie wyl1lcznie autoszczepionki z drobnoustroj6w, 
wyhodawanych z plwociny, W ten sposob dzialamy tez nie- 
swoiscie bodicowo. Do leczenia bodicowego kol. G zalicza 
pewne leki chemoterapeutyczne, jak arsenobenzole, pole cane ze 
wzglc;du na nierzadkil obecnose hr
tkow w ropniach, zwlaszcza 
zgorzelinowych. Z powodzeniem stosowal koL G. takze prepa- 
raty bizmutu, zwlaszcza bez jodu, jak Cardyl i inne. Do grupy 
leczenia bodfcowego, a czasem nawet wstrzilsowego, zalicza 
koL G. wstrzykiwania dozylne alkoholu, gdyz alkohol, jak wiemy 
z chemji, w sti;zeniu wyzszem str1lca bialka, wywoluj1lc w nich 
t. zw. del!eneracj
, w rozczynach slabszych, stosowanych w oma- 
wianem leczeniu, wywoluje zmiany w ukladzie bialkowym 050- 
cza krwi, czyniilc te bialka obcemi dla wlasnego ustroju, jestto 
zatem rodzaj proteinoterapji, jak np. wstrzykiwanie rnleka i I. p., 
co niekt6rzy zalecaiil w leczeniu ropni pluc. Leczenie srodkami 
wyksztusnymi i odkazaj1lcymi dopelnia tego kombinowanego spo- 
sobu leczenia ropni pluc, stos
wanego w I Klin. Chor. Wew 
i na oddziale koL G. w Szpit. Sw. Stanislawa, ktore daje bar- 
dzo korzystne wyniki tak, ze tylko mala liczba przypadkow mo- 
glaby wymagae Posti;powania chirurgicznego. 
Jesli chodzi 0 wskazania do zabiegu chirurgicznego to, 
przed decyzjil dokonania pneumotomji, wzg pneumektomji, za- 
stanowie sii; nalezy nad zastosowaniem odmy oplucnej, wycii;- 
ciem nerwu przeponowego, ktore to zabiegi znakomicie dopt'l- 
niajil leczenie internistyczne, a nie przedstawiajil niebezpie- 
czenstw z powiklan zabiegow powazniejszych. 0 i1e zas chodzi 
o te ostatnie, to powstaje zagadnienie, kiedy sii; na nie decy. 
dowae. W literaturze istniejil terminy, jakohy prt'kluzyjne Ie. 
czenie internistyczne okreslono na 4 - 6 -- 8 tygodni. Kol. G. 
s1ldzi, ze wskazania do zabiegu powaznieiszego mUSZ1l bye usta- 
lone scisle indywidualnie. Istniejil przypadki, w ktorych w 3 - 4 
tygodniach rozwinqe sii; moze tak cii;Zki stan ogolny, ze zaden 
chirurg - i slusznie - juz operc,wae nie zechce. W innych 


przypadkach, w wi
kszosci, leczenie internistyczne mozna prze- 
ci1lgnile poza 8 tygodni i to z pelnemi widokami na uzyskanie 
korzystnego wyniku, a w kazdym razie wyniku nie usti;puj1l Ce g o 
temu, ktory widuje sii; po powaznych zabiegach chirurgicznych. 
Leczenie ropni pluc, zwhszcza zgorzelinowych, bywa cZi;sto 
trudne i wymaga duzego doswiadczenia internisty oraz scislej 
\Vspolpracy z chirurgami. 
Kol. R a d I ins k i Z_ podaie, ze zagadnienie leczenia rop' 
ni pluc omawiano na JVlii;dzynarodowym Zjeidzie chirurgow 
w Nadrycie. Odniosl WI azenie, iz chirurgja jest skuteczna 
w pcwnych przypadkach. Zwraca uwagi; na b. cZi;ste powiklania 
po zabiegach w postaci przetok oskrzelowych lub oplucnowych. 
Zabiegi Sil technicznie trudne. Za celowe uwaza dlugotrwale 
ieczenie zachowawcze, gdyz ropnie pluc majq duzil sklonnose 
do gojenia sii; samoistnie. Zabieg operacyjny winien bye osta- 
tecznym sposobem leczenia. 
Kol Pia s e c k i M., czlonel, T-wa, przedstawil rentge- 
nogram przypadku ropnia pluc leczonego pomyslnie wyrwaniem 
nerwu przeponowego. 
Kol. Lan d a u A. czlonek T-wa, odr6znia 2 duze grupy 
rOl'ni pluc: wywolane przez 1) tlenowce i 2) beztlenowce; 
w kazdej grupie trzeba odr6znic jeszcze po 2 podgrupy: ropnie 
odosobnione i mnogie. Ropnie wywolane przez tlenowce nieje. 
dnokrotnie gojil sii; samoistnie, wywolane przez beztIenowce 
najczi;sciej powodujil smiere. W rozprawach omawiano wiele 
sposob6w leczenia. Nie spostrzegal jednak dobrych wynikow 
po wstrzilsowem leczeniu mlekiem i szczepionkami. Dohre wy- 
niki osi1lgal tylko 2 sposobami, wprowadzonemi przezen do le- 
czenia ropni pluc, t. j. odmil i wstrzykiwaniami alkoholu. Odmi; 
stosuje w prz}tqd n i e 5 Ius z n i e wzgardzonq 
przez lekarzy, empirja bowiem cZi;stokroe znacznie wyprzedza 
wyniki badan naukowych, jak poucza historja medycyny. Wresz, 
cie, nie jest rzeczq wylqczonq, iz ziola w stanie naturalnym 
zawierajq pewne czynne skladniki lecznicze, ktore niszczy pre- 
parowanie ziol sposobami fabrycznemi. Zresztq i lekarze tej 
mi-ary, co np. okulista G r a e f e, ch
tnie stosowali ziola (Hb. 
pulsa ti/lae) w przypadkach zmi;tnien soczewki (B. As c h n e r). 
Przes1l d , zatem, i niechi;e wsrod lekarzy wzgli;dem ziol S1l do 
pewnego stopnia nieumotywowane: rzecz prosta, i:t sklad prze- 
pisanych ziol i przynajmniej ich empiryczne dzialanie winny 
bye lekarzowi dokladnie znane, i na t
 drogi; ostatnio zaczyna 
wkraczae medycyna wspolczesna. 
Metodom leczenia fizykalnego, wprowadzonym przez laikow, 
wzgI. znachorow, wiele ma do zawdzii;czenia wspolczesna fizjo. 
terapja (R i k I i - leczenie sloncem i kqpiele powietrzne, 
P r i e s s nit z i K n e i p P - wodolecznictwo, L i n g - gimna- 
styka, Z and e r - gimnastyka lecznicza na przyrzqdach i t. p.). 
Nawet ostatnio wprowadzona przez Z e i lei 5 a z Gallspach, 
obecnie jui mniejszym cieszqca sii; powodzeniem, metoda za- 
stosowania zmodyfikowanych pr1ldow T e 5 I i (d' A r son val a), 
skombinowanych z promieniami radu, - przyniosla korzyse nauce: 
odnowila bowiem juz niemal wchodzqcq w zapomnienie d'arson- 
walizacji;, pobudzila do nowych badan kontrolnych (G r a n- 
d a u e r, v. Wen d t, H use r I), doprowadzila wreszcie do 
wniosku, ii odri;bne prqdy Z e i lei s a nie istniej1l, modyfikacje 
zas naswietlan, przezen wprowadzone, mogq bye z dobremi wy- 
nikami stosowane w 0 d pow i e d n i c h przypadkach. Podkre. 
slamy specjalnie w 0 d pow i e d n i C h przypadkach: bli;dem, 
bowiem, wszelkich fizjoterapeutycznych metod znachorskich jest 
bezkrytyczne ryczaltowe ich stosowanie i uwazanie za panaceum 
lecznicze. Znachorzy, tworcy, wzgl. zwolennicy nowych swych 
metod terapeutycznych wogole, a fizjoterapeutycznych w szcze- 
golnosci, sq do pewnego stopnia fanatykami, sekciarzami, stosu- 
jqcymi dan1l metodi; w przypadkach niewlasciwych, a przeto jq 
tylko dyskredytujqcymi. Dopiero, gdy zdrowe ziarno nowej me- 
tody fizjoterapeutycznej przejdzie przez zarna scislych badan 
naukowych, gdy wszystkie bi;dq ustalone wskazania i przeciw- 
wskazania, wtedy dopiero metoda stae sii; moie prawdziwym 
srodkiem leczniczym i dohrodziejstwem dla cierpiqceJ ludzkosci. 
Inne metody znachorow omowimy tylko pokrotce. Nalezy 
tu np. k r i; gar s two, t. j. metoda wprawiania rzekomo zwich- 
nii;tych kri;gow, metoda, zdyskredytowana przez nauki; oficjalnq, 
a dzialaj1lca jedynie sugestywnie. 1'10zna by tu zaliczye rowniez 
metod.;; g I 0 d zen i a s i i; tub n i e p r z y j mow ani a nap o- 
j 0 w (S c h rot h), modnq obecnie djetq sur 0 w k 0 w q i t. p. 
Metody te, stosowane ogli;dnie i w odpowiednich przypadkach, 
zyskaly prawo obywateIstwa w medycynie. 
Na cZem polegaiq wyniki lecznicze, uzyskiwane przez zna. 
chorow? Czy tylko na sugestji? Jak widzielismy, nie we wszyst- 
kich przypadkach. Procz poti;inego naboju sugestji, procz pod- 
sycania wiary w uzdrowienie, stosuj1l niekiedy znachorzy (daleki 
jestem od ich wychwalania!) metody lecznicze 0 z d row e m 
podlozu tworczem (wodolecznictwo, swiatlolecznictwo i t. p.), 
inn a rzecz, ze stosujq je bezkrytycznie i bez miary. 


Jaka jest szkodliwose spoleczna leczenia przez znacho. 
row? Szkodliwosciq tq jest przedewszystkiem un i w e r s a I. 
nos e lecznicza, szumnie rozglaszana skutecznose stosowanych 
metod we wszystkich bez wyjqtku chorobach - na tern wlasnie 
polega szarlatanerja znachorow - co wprowadza w blqd latwo- 
wiernq publicznose i cz
sto prowadzi do zaniedbania choroby 
istotnej (nowotworow zl( sliwych, gruilicy, kily), ktorej leczenie 
metodami oficjalnie uznanemi mogloby doprowadzie do radykal- 
nego wyleczenia. Na tern tez polega krzywda m 0 r a I n a, wy- 
rzqdzana pacjentom przez znachorow: nie ustalajq oni rozpOZ- 
nania i ludz1l chorych wiar1l w uzdrowienie. Niema nieszczi;scia, 
jezeli w ri;ce znachorow dostanie si
 neurotyk (mogq oni nawet 
wii;cej zdzialae, nif lekarze), albo tez chory nieuleczalny, lecz 
zgrOZ1l i krzywdq jest obiecywanie wyleczenia bez operacji 
przypadkow, w ktorych jedynie operacja pomoc moze, krzy wd 1l 
niepowetowanq jest zwlekanie z zabiegiem u chorych z nadajq- 
cym sii; jeszcze do zabiegu radykalnego rakiem i t. p. 
Dlaczego znachorzy majq powodzenie u publicznosci? 
Przez umieji;tne obchodzenie si
 z cho.ymi, przez bIi"kose 
wzgli;dem nich, przez wspolczucie, dodawanie otuchy, wytwarza- 
nie afmosfery zaufania, niegaszenie ducha, uwzgl
dnianie mo- 
mentow psychicznych, wreszcie przez pewnq egzotycznose wa- 
runkow, przez oczekiwanie ze strony pacjenta zjawisk nadnatu- 
ralnych: choroba, bowiem, w zrozumieniu chorego jest czems 
nadnaturalnem, niecodziennem, i przez takiz jedynie czynnik 
zwalczona bye moze. Chory ze znachorem mowi smielej, szcze- 
rzej, niz z lekarzem: znachor wii;cej mu udziela czasu i uwagi. 
Dlaczego w czasach obecnych rozwielmoznilo sii; zna- 
chorstwo? Wiele jest przyczyn ku temu. Przedewszystkit:m- 
z m e c h ani z 0 wan i erne d y c y n y: badania, analizy, przy. 
rzqdy, zaslaniaj1lce zywego czlowieka i jego duszi;, a rozkladai1l- 
ce go na szereg .skrawkow", swiadczqcych 0 czynnosci poszcze- 
golnych narz1ldowj dalej - z b y t n i asp e c j a I i z a c j a, rzad- 
ko ktoremu lekarzowi pozwalajqca ujqe caloksztalt chorego 
ustroju; stqd kosztownose leczenia sii; prywatnego, cZi;sto znie- 
chi;cajqca chorychj pozatem - cZi;stokroe zbyt m a I e w y- 
k s z t a Ice n i e k I i n i c z n e i op,onowanie bezposrednich pod- 
stawowych metod badawczych, umozliwiajqcych ustalenie roz. 
poznania, bez metod pomocniczych; jeszcze dalej - p r z e w a- 
g a met 0 d r 0 z p 0 z n a w c z y c h nad leczniczemi, odnoszenie 
sii; wogole po macoszemu do terapji, jako p:nostalose po nihi- 
liimie terapeutycznym R 0 kit a n 5 k y' ego i S k 0 d y, oraz Ie- 
czenie n a r z 1l d u, a nie ustroju. Nie bez znaczenia jest row- 
niez n i z k i obecnie p 0 z i 0 met y k i I e k a r 5 k i e j oraz wza- 
jemne p r z e lie y tow Y wan ie s i.;; Ie k a r z y (L. Z a m e n- 
h 0 f). Pozatem wielkq roli; w rozpowszechnianiu znachorstwa 
odgrywa formalnie sluzbowy, urzi;dniczo-oboji;tny stosunek leka. 
rzy wzgli;dem chorych w Instytucjach ubezpieczeniowo-spolecz- 
nych, oraz nadmierna pewnose siebie, szorstkose i niedost
p- 
nose wzii;tych lekarzy prywatnych. Operowanie s p e c y f i k ami 
rownie:i obniza god nose i powag
 stanu lekarskiego i pcha cho. 
rych w ri;ce znachorow. 
Walka ze znachorstwem jest trudna, nie wszystkie przyto- 
czone powody rozwielmoznienia sii; znachorstwa mogq bye zmo. 
dyfikowane, wzgl. zniwelowane. Do jednego, jednak, chcialbym 
przywolae i zachi;cie gor1lco lekarzy: do wii;kszego zwracania 
uwagi na lecznictwo psychiczne, do blizszego, cieplejszego, ser- 
deczniejszego kontaktu mii;dzy lekarzem, a chorym. 
Z rod I a Pols k i e : K Ius z y n ski H. Wspolczesne 
prqdy w medycynie. Lek. Pol. 1933. .Nil 2, str. 33-40 
Pol a k J.: 0 promieniach wysokiego napii;cia (T e 5 I a-- 
A r son val - Z e i lei 5). Ther. Nov. 1932. .NQ 7, str. 229-241. 
R 0 z k 0 w ski K.: Nowe prqdy i hasla w lecznictwie. 
CZi;se druga. Walka z partactwem. !VIed. 1931. N! 12. str. 
371 - 374. 
W r z 0 s e k A.: 0 znachorstwie i srodkach walki z niem. 
Kryt. Lek. 1900, str. 105-110. 
Z a men h 0 f L.: Czemu znachorstwo pomimo posti;pu 
medycyny zyskuje coraz wii;cej zwolennikow i droga walki 
z niem. W. C. L. 1931. .NQ 19, 20, 21. 
o b c e: As c h n e r B.: M. m. W. 1929. .NQ 51. 
E b s t e i n W.: Die Heilkraft del' Konige. D. M. W. 1908. 
Ni 25, str. 1104-1107. 
En gel E.: Erdstrablen, Wiinscbelrute und Kurpfuscberei. 
Ther. Geg. 1933. Z. 1. Str. 30-33_ 
T 0 b i a s E.: Ueber modernes Kurpfuscbertum. Ther. Geg. 
1932. Z. 9, str. 407-414. 
Z w e i g St.: Die Heilung durch den Geist 1931. Wst
p, 
str. 15. 


Criticus. 



::3t1'. 445 



14 


MEDYCYNA 


- 


Komunikat N1inisterstwa Opieki 
Spotecznej. 


Szczepienia przeciw durowi osutkowemu metodCl 
Prof. Weigla. 


Dlugoletnie doswiadczenia Prof. Weigla, kierownika Zakla- 
du Biologji Ogolnej we Lwowie, doprowadzily do wyprodukowa- 
nia szczepionki przeciw durowi osutkowemu z jelit wszy zakazo- 
nych, w ktorych, jak wi adorno, zarazek, nawet przez szereg lat 
hodowany, nie ulega zmianie i nie trad swej zjadliwosci, ani tez 
swych wlilsnosci antygenowych. Jednakze rnetodq t1l mozna wy- 
produkowac tylko pewnq ograniczonq ilosc tej szczepionki, ktora 
zresztq jest stosunkowo, jak na dzisiejsze warunki, dosc droga, 
a dopiero gdy sii; uda sporz1ldzic pozywki; sztuczn1l, na ktOrej 
Rickettsia Prowazekj bi;dzie rosla dobrze w postaci niezmienio- 
nej, nie trac1lc zadnych swych wlasciwosci, mozna bi;dzie mo- 
wic 0 zupelnem i praktycznem rozwiqzaniu tego zagadnienia. 
JVlimo to Departarnent Sluzby Zdrowia, doceniajqc niezmiernil 
waznosc tego zagadnienia dla sprawy zwalezania duru osutkowe. 
go w Polsce, zainteresowal sii; zywo sprawq tej szczepionki, 
wszedl w porozumienie z Prof. Weiglem i zabezpieczyl sobie 
coroczne dostarczenie pewnej ilosci szczepionki, a to celem wy- 
probowania oraz zbadania jej dzialania i skutecznosci, nie tra- 
cqc z oka ostatecznego celu, t. j. skutecznego popierania bad an 
Prof. Weigla w kierunku ich pomyslnego ukonczenia. 
Szczepionkq, otrzymanq od Prof. Weigla, szczepiono prze- 
dewszystkiern osoby, majqce bezposredni1l stycznosc z durem 
osutkowym, a wii;C najbardziej narazone na zakazenie si
, jak 
lekarzy, personel dezynfekcyjny i szpitalny, obslulili: kolumn epi- 
demicznych, pracujqcych wsrod ludnosci zawszonej, gdzie 
zakaienia nie da sii; unikn
c, a dopiero na drugim planie posta- 
wiono sobie zadanie szerszego jej stosowania zapobiegawczego 
przez jakl'lajwczesniejsze szczepienie osob, nalezqcych do oto- 
czenia chorych na dur osutkowy. W ten sposob wi
c wykorzy- 
stano celowo dostarczon1l szczepionki;, a ponadto uiyto j1l juz, 
jako jednego z najskuteczniejszych srodkow w walce z tq epi- 
demj1l celern uodpornienia szerszych kol ludnosci, narazonel na 
zakazenie, np. przy epidemjach w wii;zieniach, przytulkach i t. p. 
Przechodzqc do szezegolowego omowienia materjalu 
szczepionego, musimy zaznaczyc, ze w roku 1931 i 1932 szcze- 
piono prawie wszystkie osoby trzykrotnie w odsti;pach 3-5-dnio- 
wych, za kazdym razern po 1 em. sz. podskornie szczepionkil, 
zawierajilcil dawki wzrastajilce. Szczepionka w obu tych latach 
nie byla jednolita. W roku 1931 szczepiono szczepionkil po raz 
pierwszy, zawieraj,\cq zarazek, wydobyty z 25 wszy zakazonych, 
a wii;C okolo 1,250 miljonow zabitych Rickettsij, drugi raz szcze- 
pionkil 0 zarazku, wydobytyrn z 50 wszy zakazonych, t. j. okolo 
2,500 miljonow Rickettsij, a trzeci raz szczepionk1l 0 zarazku, 
wydobytyrn ze 100 wszy zakazonych, t. j. okolo 5,000 rniljonow 
Rickettsij. A wii;C na jedno szczepienie zuzyto materjal zakai- 
ny, wydobyty ze 175 wszy zakazonych. 
W r. 1932 uzywano szczepionki;, ktOr'l Prof. Weigel zmody- 
fikowal, zmniejszaiqc i10sc materjalu zakainego dla kazdej am- 
pulki szczepionki, a wii;C na pierwsze szczepienie 20, na drugie 
40, a na trzecie 60 wszy zakaionych, czyli razem na 1 peine 
szczepienie tylko 120 wszy zakazonych. 
Ogolem wii;c zaszczepiono zapobiegawczo szczep ionk 1l 
Prof. Weigl a w latach 1931 i 1932 razern 2794 osob, a to 131 le- 
karzy, 517 osob z personelu dezynfekcyjnego, sanitarnego i pie- 
Ii;gniarskiego oraz sluzby szpitalnej oddzialow zakainych, 1805 
osob z bezposredniego otoczenia chorych na dur osutkowy, 
a wreszcie 341 osob innych, bardzo narazonych na zakazenie sii; 
wskutek stycznosci bezposredniej z zakazonil, wzgli;dnie zawszO- 
nil ludnosciq miejscowosci zakazonych, jak nauczycieli, funkcjo- 
narjuszow policji panstwowej i sluzby gminnej, duszpasterzy, 
sluzbi; koscielnil, aptekarzy, zolnierzy i t. p. 
Odczyny poszczepienne u osob, zaszczepionych tq szcze. 
pionk1l, byly naogol takie same, jakie obserwuje sii; po stosowa 
niu innych szczepionek podskornych, a wii;C w przewazajilcej 
ogrornnej Iiczbie przyvadkow albo zaden, albo tez slaby odczyn 
miejscowy z zaczerwienieniem i lekkim obrzi;kiem oraz krotko. 
trwal1l bolesnosci q w miejscu wstrzyknii;cia. W nielicznych 
przypadkach obserwowano bol glowy, ewentualnie krotkotrwale 
podniesienie cieploty do 38°, w kilku zas przypadkach lekkie, do 
24 godzin trwajqce, obrzmienie najblizszych gruczolow chlonnych. 


W roku 1931 zaszczepiono: 


.
 Zaszczepiono 
0.0) Zaszczepiono 

... 
Wojewodz- o. . 
c." 
.,; E - ;>, 
c 
two '" :s 
 !: ..., . '" ;> , '" ..r:: ..: ..: 
..coo (1) o. 0.- U .. 
..., 0 '0 - '" oo- ..., ....cs.: ;>, ..>:: ..>:: ..>:: 
u t>IJ ..>:: I-"Co cu o (1) 0 c I I I 
:.:J-c 0 

 (1)...,,,,, ...,..r:: .= 

 oo.- Nuu !') "" 
 
Wolynskie 167 98 5 43 50 - 95 3 - - 
Lubelskie 118 26 3 15 8 - 24 1 1 
Kieleckie 42 52 4 46 2 - 50 2 - 
Tarnopolsk. 116 6 3 - 3 - 3- 3 
Lwowskie 191 12 5 5 - 2 11 1 
Warszawskie 22 49 - 43 6 - 49 - -- 
Bialostockie 50 23 3 9 10 1 22 1 - 
Krakowskie 24 3 1 2 - -- 2 1 - - 
Stanislaw. 246 10 2 8 - - 9- 1 
Poleskie 131 51 7 21 23 - 51 - - 
Nowogrodz. 394 99 11 16 63 9 99 - - 
WilensIde 645 373 22 125 135 91 350 17 6 
Razem 12146\ 802 1 661 333 1 300 1 103 \765\25112 


W roku 1932 przedstawiajil sii; szczepienia nasti;puj1l CO : 


"" 


 Zaszczepiono Zaszczepiono 
Wojewodz- ...,- 
o. . 
c." E E
 
r:: ..r:: 
","; , '" u ..r:: 
two ..c'" (1) (1) .. . '" ;>, 0.- 
 u ..: ..: 0- 
N oo :0 - '" oo- ..., -co. ;>, ..>:: ..>:: ..>:: 
u 0 "" ..>:: s..."o. t1) o (1) 0 c I I I 
0 

 (1)N"'C N..r:: .= 
...J"'C 
 oo.- Nuu !') "" 
 
Warszawskie 14 89 - 7 81 1 87 2 - 
Tarnopolsk. 106 21 2 4 11 4 21 - - 
Bialostockie 115 48 3 5 40 - 45 2 1 
Lubelskie 140 61 1 15 45 - 61 - - 
Krakowskie 171 66 11 23 25 7 60 2 4 
Wolynskie 197 121 4 17 74 26 118 3 - 
Stanislaw. 263 138 13 25 84 16 137 1 - 
Poleskie 271 422 9 43 275 95 418 2 2 
Lwowskie 324 76 10 20 21 25 76 - - 
NO\voj!rodz. 444 17 2 3 12 - 17 - - 
Wil..nskie 361 933 10 22 837 64 930 1 2 
Razern 1 2406 1 1992 1 65 I 184 \1505 1 238 I
H.I 


Komplikacyj poszczepiennych cii;zszych nie obserwowano 
naogol wcale, tylko w 3 przypadkach zaobserwowano wstrzqs 
anafilaktyczny (u siostry zakonnej w szpitalu w Stryju w roku 



NlJ 


MEDYCYNA 


8t1'. 446 


1931, 2 przypadki w pow. Luninieckim w r. 1932, oba u m
z. 
czyzn). a to dusznosc, sinici;, ti;tno przyspieszone do 130 na 
rninut
, obrz
k silniejszy w miejscu zastrzyku oraz sw
dz1lC1l 
pokrzywk
 na calern ciele, trwaj1lc1l 5 - 8 godzin; w jednym 
przypadku byly z pocz1ltku wymioty. Wszystkie te 3 przypadki 
doty cz 1l pierwszego szczepienia, wobec czel/o dalszych szcze. 
pi en juz nie dokonywano. 
Z osob szczepionych w obu latach pi
c osob zapadlo na 
dur osutkowy, a to 1 higjenistka kolurnny epidemicznej i 4 osoby 
z otoczenia chorych na dur osutkowy w czasie od 2 - 5 dni po 
dokonaniu tylko pierwszego szczepienia. Przebieg choroby 
u tych chorych byl naogol lagodny, nikt z chorych nie umarl. 
Dziewii;c osob z najblizszego otoczenia chorych na dur 
osutkowy zapadlo w czasie od 2 - 5 dni po dokonaniu tylko 
dwoch szczepien zapobiegawczych. W dwoch przypadkach bada- 
na krew na reakcj
 Weil-Felixa dala wynik dodatni, zas w trzech 
ujemny; w reszcie przypadkow krwi nie badano. Przebieg cho- 
roby byl u wszystkich chorych lekki, bel: przypildku smierci. 
Po dokonanou wszystkich trzeC"h szczepien zachorowalo 
czternascie osob z najblizsl:ego otoczenia chorych ze sluzby 
silnitarnej i szpitalnej w 2 do 5 dni po ostatniem szczepieniu, 
a wii;C w czasie, kiedy najprawdopodobniej odpornosc jeszcze 
si
 nie wyhvorzyla, wzgli;dnie gdy szczepienie zapobiegawcze 
rozpoczi;to w czasi.., w ktoryrn szczepiony byl juz w stadjum 
inkubacji, chociaz jeszcze bez widocznych objawow chorobo- 
wych. 
Badanie krwi tych chorych wykazalo w 8 przypadkach od- 
czyn We i I - F e I i x a dodatni, w jednym przypadku negatywny, 
w pi
ciu przypadkach krwi nie badano. 
U wszy.,tkich tych chorych przebieg choroby byl lagodny, 
przypadkow smierci nie bylo. 
Pozostilje jeszcze do omowlenia sprawa zachorowania 
4-ch osob w czasie od 2 - 5 miesi
cy po dokonanem trzykrot. 
nem szczepieniu. 
Tu nalez1l zachorowania: 
1) lekarza powiatowego Dr. L. w 3 rniesi1lce po 3-ciem 
szczepieniu. Przebieg choroby bardzo lagodny, gor1lczka trwala 
10 dni. We i I - F e I i x n e gat y w n y; 
2) dezynfektora w Pinsku, ktory zachorowal w 4 miesi,!ce 
po ostatniern szczepieniu. Choroba trwala 6 - 7 dni, chory ca- 
Iy czas przytomny, gor1lczka najwyzsza .38°, nieznaczna wysypka 
w postaci plamek. We i 1- F e I i x u j em n y. Chory 11-go dnia 
od chwili zachorowilnia opuscil szpital zdrow; 


3) sanitarjuszki szpitala w Stanislawowie, szczepionej 
3-krotnie szczepionk1l Prof. Weigla w lutyrn 1932 r. 7achorowala 
ona 10 maja 1932 roku, wsrod objawow charakterystycznych 
mimo, ze historja choroby nie wspomina nic 0 wysypce. 
Weil-Felix 1 '50 -1 100-1 300. Gor1lczka dochodzila do 40°, ale 
tylko jednego dnia, wogole gor1lczka trwala 12 dni. Chora wy- 
zdrowiala. 
4) rolnika z Kobylki, szczepionego trzykrotnie w maju 
1932 roku w czasie, gdy w domu jego byli chorzy na dur osut- 
kowy. Chory przyj
ty zostal do szpitala w Molodecznie po pii;- 
ciodniowem lezeniu w gor1lczce w domu dnia 11 sierpnia 1932 r. 
z nast
puj1lcemi objawami: j
zyk suchy popi;kany, z brzegow za. 
czerwieniony, nieznaczne przyt
pienie sluchu, t
tno 110 - 11.5, 
wysypki brak, sledziona nie wychodzi z pod luku iebrowego, 
opukowo stwierdzono Krew, badana 16.8. 1932 na reakcj
 
Weil-Felixa, dala wynik ujemny. Gor1lczl(a trwala ogo/em 8 dni, 
dochodz,!c do 39,6°. Opuscil szpital jako wyleczony 21. III. 32 r. 
Zwazywszy, ze w latach 1931 i 1932 zaszczepiono zapo- 
biegawczo ogolem 2794 osob, ktore S1l w ci1lglej obserwacji le- 
karzy powiatowych (gdyz imienne spisy szczepionych znajduj,! 
si
 u nich, a ponadto i w Departamencie Sluzby Zdrowia), 
i jesli si
 zwazy, ze liczba ta dotyczy prawie tylko osob, ktare 
mialy albo ci1lgle, albo tez czasowo bezposredni1l dluzsz1l stycz- 
nosc z choryrni zal(azonymi na dur osutkowy, a z t1l Iiczb1l, 
szczepionych zapobiegawczo, porownamy liczbi; szczepionych, 
ktOrzy zapadli na dur osutkowy, to musimy przyjsc do przeko- 
nania, ze szczepionka Prof. Weigla daje znakornit1l gWilrancj
 
przed zakazeniem sii; durem osutkowyrn, bez wszeIkiego ryzyka 
dlil szczepionego, przytem nalezy uwzgl
dnie talde i czynnik 
psychiczny, polegaj,!cy na tern, ze osoby szczepione zapobie- 
gawczo, a maj1lce stycznose z durem osutkowym, juz mniej na 
siebie uwazai1l i znalezienie na sobie wszy nie bior1l sobie jU2; 
tak bardzo do serca. 
Spraw
, jak dlugo trwa odpornosc, nabyta przez szczepie- 
nie, nalezy narazie pominltc, gdyz jest jeszcze za krotki okres 
czasu od przeprowadzenia szczepien. aby w tej sprawie mozna 
bylo cos stanowczego powiedziee, Zaznaczye nalezy, ze Depar- 
tament Sluzby Zdrowia prowadzi nadal szczepienia i to nawet 
na szersz'! skal
, gdyz Prof. Weigel dostarcza obecnie wi
cej 
szczepionki i sam Prof. Weigel robi obecnie praktyczne proby 
w ogniskach tyfusowych ze szczepionk1l slabsz1l. 


Wiadomosci rozne. 


Komunikat Komitetu Organizacyjnego XIV Zlaz- 
du Lekarzy i Przyrodnikow w Poznaniu. Pod Najwyz- 
szym protektoratem Pana Prezydenta Rzeczypospolitej odb
dzie 
si
 w Poznaniu w dniu od 11 do 15 wrzesnia r. b. XIV Zjazd 
Lekarzy i Przyrodnikow Polskich oraz IV Zjazd Lekarzy Slo- 
wianskich. 
Zjazd Lekarzy Slowianskich odb
dzie si
 dnia 11 wrzesnia, 
poczem zl1lczy si
 w dniu nast
pnym ze Zjazdem Lekarzy 
i Przyrodnikow, ktory rozpocznie si
 w dniu 12.9. uroczystem 
nabozenstwem w kosciele Farnym, odprawionem przez Jego 
Eminencj
 Ksii;dza Kardynala Hlonda, Prymasa Polski 
Z okazji tych Zjazdow Pan Prezydent Rzeczypospolitej 
wyda raut na Zamku Poznanskirn. 
W czasie Zjazdow otwarta b
dzie wystawa . Przyroda, 
Zdrowie i Opieka Spoleczna M . 
Zjazdy Lekarzy i Przyrodnikow Polskich rnaj1l oddawna 
ustalon1l ()pinj
, co do swego gli;bokiego znaczenia, zarowno pod 
wzgl
dem trdci obrad, jak i pod wzgl
dern dlugoletniej tradycji, 
sil;gaj1lCej daleko w czasy zaborcze. Byly one wowczas nietyl- 
ko scaleniem naukowej rnysli polskiej, ale przedewszystkiem 
widomym wyrazern zywotnosci narodowej. Obecnie, po wywal- 
czeniu niepodleglosci, S1l Ie Zjazdy radosnym i buduj1lcym prze- 
gl1ldem tworczej pracy naukowej w dziedzinilch medycyny 
i wszystkich nauk, obj
t)'ch mianem nauk przyrodniczych. 
Dotychczils zgloszono ponad 1800 wykladow, odczytow 
i referatow Mi
dzy innerni wsrod wykladow na posiedzeniach 
plenarnych, na ktorych b
dzie miala wst
p i szersza publicznosc, 


wymienic nilJezy wyklady Profesorow: Dr. Bialobrzeskiego p. t. 
.Idee podstawowe nowej fizyki, Dr_ Groera - "Psychologja wy- 
chowania", Dr. Hirszfelda .Zagadnienie wspolzycia drobnoustro- 
ju i czlowieka., Dr. Roupperta .0 obronie przeciwgazowej", Dr. 
Szafera .Ochrona przyrody a hygjena spoleczna" (z przezrocza- 
mi), Dr. Weigla "0 durze plamistyrn" i szereg innych Ponadto 
liczne wyklady i odczyty zostan1l wygloszone przez czolowych 
przedstawicieli nauki bulgarskiej, czechoslowackiej i jugoslo- 
wianskiej. 
Potraktowana szeroko i zarazem gl
boko wystawa .Przy. 
roda, Zdrowie i Opieka Spoleczna" obejmie niezmiernie cieka- 
we eksponaty odi"'ierciadlajilce caloksztalt naszego dorobku 
naukowego i przemyslowego w dziedzinach powyzszych. Uwzgl
d- 
niona zostanie rowniez bibljografja, dotycz1lca wszystkich dzia- 
16w naukowych medycyny i przyrodoznawstwa, 
I. 



 


Adres Redakcji i Administracji: Warszawa, Nowowiejska 34. Tel. 8-42-48. 
Prenumerata kwartalna z'. 9, roczna zl. 36. 


Up1'asza si
 Szan. P1'enumerator6w w 'Va1'szawie i na prowincji 0 wplacanie p1'enume1'aty na konto 
czekowe P. K. O. Nr. 20.140. 


Dl'uk. .Tozef 1\Taii Warszawa, Dluga 46. Tel. 11-62-33_